Түрэл буряад хэлэеэ, уран зохёолоо сахин хүгжөөхэ гэhэн оролдолго мүнөө сагта хаа хаанагүй буряад нютагуудтамнай бэелүүлэгдэнэ гээшэ. Тэдэнэй тоодо 2013 оной декабриин 6-да анха түрүүшынхиеэ Яруунын аймагай Үльдэргэ нютагта багша, уран зохёолшо, уран зурааша Ким Шогдопович Цыденовэй нэрэмжэтэ «Эхэ нютаг – эльгэн тоонто» гэжэ уран бэлигтэнэй мүрысөөн үнгэрhэн байха юм. Өөрын хонгёо хоолойтой, онсо хэлбэритэй багша, уран зохёолшо, уран зурааша Ким Шогдопович Цыденов буряад уран зохёолой хүгжэлтэдэ сэгнэшэгүй хубита оруулһан юм. Гушаад наһандаа сагһаа урид наһа бараһан бэлигтэй зохёолшо арбаад гаран жэлдэ эршэмтэй хүдэлһэнэйнгээ ашаар шүлэг, поэмэ, рассказуудай номуудые түрэлхи хэлэн дээрэ хэблэжэ үрдеэ юм.
Эгээл түрүүн тэрэнэй «Поэзиин үдэр» гэһэн ном соо уянгата шүлэгүүдынь (1960), рассказуудай «Һарата һүнинүүд» (1961) гэжэ ном хэблэгдээ юм. Удаань «Бусахал даа хабар» гэжэ туужа (1964), «Весна возвратится» (1967), «Һарата һүни» (рассказууд, повесть, 1977 ) гараһан байна. 1970 ондо «Сердце мое, Бурятия» гэһэн буряадай суглуулбари соо «Одинокий домик» гэжэ үгүүлэлынь, «Чистое небо Забайкалья» гэһэн ном соо «На покосе» гэжэ нэрэтэй рассказынь Буряадай номой хэблэлээр гараа һэн.
2017 ондо Ким Цыденовэй түрэhөөр 80 жэлэйн ойдо зорюулагдажа, түрэлхидэйнь ехэ аша габьяагаар «Бусахал даа хабар» гэжэ нэрэтэй ном хэблэгдэhэн байна. Энэ ном соо Ким Цыденовэй энээнhээ урид хэблэгдэhэн зохёолнуудhаань гадна, мүн өөрынь архив сооhоо олдоhон зохёолнууд, үдэр бүриин тэмдэглэлнүүд, уран зурагуудынь, элидхэлнүүдынь, уран зохёолшодой болон шэнжэлэгшэдэй hанамжанууд, дурсалганууд гэхэ мэтэ аргагүй олон, hонирхолтой материалнууд ороhон байха юм.
2018 ондо энэ номынь XIII бүгэдэ буряадуудай уласхоорондын «Алтаргана» нааданай номой мүрысөөнэй «Уран зохёол» гэhэн номинацида «Эрхим ном» гэһэн нэрэдэ хүртөө («Лучшая книга на бурятском языке»). Саашадаа тус ном Буряад Уласай XXIII номой яармаг - салоной «Книга года Республики Бурятия- 2018» гэһэн мүрысөөндэ илажа гараад, «Жэлэй эрхим ном» гэһэн нэрэтэй болоhон байна.
2013 ондо Ким Цыденовэй үхибүүд, Үльдэргын дунда һургуулиин багшанар үнэн зүрхэнһөө оролдожо, аймагайнгаа шүлэг зохёодог, рассказ бэшэхэ дуратай, зураг зурадаг бэлигтэй үхибүүдые, томошуулые суглуулжа мүрысөө эмхидхэhэн байна. Энэ хэмжээ ябуулга илангаяа үндэһэн буряад хэлэн дээрэ бэшэгшэдые элирүүлхэ, шэнэ нэрэнүүдые олохо, тэдэниие дэмжэхэ, урмашуулха, түрэл хэлэндээ дура татуулха, уран зохёолой хэлэнэй баялигые дэлгэрүүлхэ, туһа хүргэхэ гэhэн гол зорилгонуудые урдаа табиhан байха юм.
Саашадаа энэ мүрысөөн үргэлжэлжэ, Яруунын, Хориин, Хэжэнгын, Загарайн аймагуудай хабаадагшадые суглуулаа:
- 2014 оной декабриин 5-да «Урихан эжым шарайһаа үлгэн дэлхэй дулаахан» гэһэн сэдэбээр;
- 2016 оной мартын 4-дэ «Зургаадахи океан: хүн түрэлтэнэй тэмсэлтэ заяан»;
- 2017 оной мартын 16-да Ким Цыденовэй нэрэмжэтэ мүрысөөн бүри ехээр дэлгэржэ, бүхы Буряад оронойнгоо зохёохо, зураха дуратай һургуулиин шабинарые, наһатай зониие Үльдэргэ нютагтань суглуулаа. Энэ мүрысөөн «...Огторгойн үүлэнүүд – орон түбиин оройн шэмэгүүд» гэжэ сэдэбээр үнгэрөө.
2018 оной мартын 1-дэ ээлжээтэ мүрысөөниинь Ким Цыденовэй 80 жэлэй ойдо дашарамдуулан, Улаан-Үдэ хотодо эрдэм шудалһан, гуурһаяа хурса болгоһон, багшынгаа мэргэжэл абаһан түрэл Буряадайнь ехэ һургуулидань үргэн дэлисэтэйгээр болоһон байна. Энэ мүрысөөниие Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин «Буряад хэлэ сахин хүгжөөхэ түбэй» ажалтан Ким Цыденовэй үхибүүдтэй хамта бэлдэhэн юм.
Үнгэрһэн энэ мүрысөөнүүд Ким Цыденовэй уран зохёолтой мүнөө үеын залуушуулые, һурагшадые танилсуулаа, үетэн нүхэдыень баясуулаа. Ким Цыденовэй үхибүүд абынгаа амиды ябахадаа хэжэ байһан багшын ехэ уялгыень саашань үргэлжэлүүлээ.
2018 онhоо эхилээд Ким Цыденовэй нэрэмжэтэ «Нүхэдэйм дүхэригтэ...» (В кругу друзей) гэһэн мүрысөөн үелһэн аха, эгэшэ, нэгэ наһанайнь буряад уран зохёолшо нүхэдтэнь зорюулагдажа, Доржо Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулида үнгэрдэг болобо. Мүнөө жэлэй хэмжээ ябуулга Буряад арадай поэт Гунга Гомбоевич Чимитовэй 95 жэлэй ойн баярта зорюулагдаhан байна.
Тус ном «…Жэгүүртэ бодолнууд эзэлнэл зүрхыем…» гэжэ Ким Цыденовэй шүлэгэй мүрнүүдээр нэрлэгдэнхэй. Энэ ном соо поэдэй нэрэмжэтэ мүрысөөнүүдтэ хабаадагшадай эгээл эрхим ажалнуудынь шэлэгдэжэ абтаад, уншагшадта дурадхагдана. Үргэн олон сэдэбүүдтэй, жэнхэни hайхан буряад хэлээр бэшээтэй ирагуу шүлэгүүд, рассказууд, эссе, Ким Цыденовэй зохёолнуудай сэдэбүүдээр зураhан зурагууд манай ургажа ябаhан залуу үетэнэйшье, наhажаал хүнүүдэйшье абьяас бэлиг гэршэлнэ. Байгуулгын талаар энэ ном зургаан хубиhаа бүридэнэ, зургаа дахин болоhон мүрысөөнэй дүнгүүдээр ажалнууд хубаагдана.
