Харин коронавирусай үргэнѳѳр таралга гансашье соёлой ажалшадай бэшэ, бүхы зоной түсэбүүдые эбдээ. Гэбэшье олоной арга хэмжээнүүдэй хоригдоходо, бултанhаа ехээр соёлой эмхи зургаанууд хохидоо гэжэ hанамаар.Соёлой яаманай тоосоо харахада, соёлой байдал харьялжа байгаа. Энэ ушараар Буряадай соёлой сайд Соёлма ДАГАЕВАТАЙ хөөрэлдэбэбди.
- Хүүгэдэй уралигай hургуулинууд хүгжэмэй зэмсэгүүдээр болон hуралсалай хэрэгсэлнүүдээр хангагдажа эхилбэ гэжэ һаяхана дуулгаа һэн бэзэт?
- Тиигээ. П.Чайковскиин нэрэмжэтэ Урлалай колледж руу «Рубинштейн» гэhэн 3 пианино, 20 мольберт, 160 hуралсалай номууд, 40 түүхын номууд, абяа найруулхада хэрэгтэй 1 ноутбук, 6 хоорой станогууд гэхэ мэтэ юумэнүүд ерээ. Энэнь хамта дээрээ 3 сая 200 мянган түхэригтэ болоо.
- Хоорой станогууд гэжэ юун болоноб даа?
- Дээрэнь дуушадай зогсодог хэрэлсы шэнги юумэн. Хүнгэн мүртөө бэлээр суглуулаад задалхаар мүнѳѳ үеын хэрэгсэл гээшэ. Энээнһээ гадна колледж руу 1 рояль, 9 пианино, 2 абяа гаргадаг хэрэгсэлнүүд, роялиин климат хиналгын 3 түхеэрэмжэнүүд, нюдэ муутай хүндэ 1 автоматизированна ажалай hуури үгтэхэ гэжэ түсэблэгдэнхэй. Иигэжэ урлалай колледжмнай һуралсалай шэнэ жэлэй урда хангагдажа байна. Гадна Загарайн, Хойто Байгалай аймагуудшье hуралсалай хэрэгсэлнүүдээ шэнэлнэ. Эдэ аймагуудта дүн хамта 4 сая түхэригэй юумэн абтаа.
- Хойто Байгалай Хүүгэдэй уралигай hургуулида ямар юумэн ерээд байнаб?
- 471 мянга 200 түхэригэй 3 балалайка, 4 скрипка, 1 виолончель, һуралсалай номууд. Мүнѳѳ үшѳѳ 2 пианино, 1 рояль, 1 аккордеон, 2 тоогой фортепиано, 1 бас-барабан, гитарын абяа шангадхадаг 1 хэрэгсэл, 2 микшернэ пульт, 2 интерактивна самбар, 4 ноутбук, 4 МФУ-нууд, натюрмортын 4 шэрээ, hурагшадай 20 мольберт гэхэ мэтын ерэхыень хүлеэжэ байнабди.
- Загарайн hургуули юу абааб?
- Яһала олон хүгжэмэй зэмсэгүүдые абаа. Тоолохо болоо һаа, 2 домро, 1 пианино, 11 баян, 1 гармонь, 3 аккордеон, цифровой 5 пианино, 2 балалайка, 6 гитара, 6 абяа гаргадаг хэрэгсэлнүүд, 12 ноутбук г.м. Гадна һуралсалай номуудшье абтаа.
- Уралигай эгээл шухалань кино гэжэ Ленин хэлэhэн. Нёдондо олон кинозалнууд бии болоо һэн. Мүнѳѳ жэл хэр бэ?
- 2020 ондо Ивалгын аймагай Соёлой амаралгын түб, Түнхэнэй аймагай Хужарай Соёлой байшан, Хориин аймагай Хориин Соёлой байшан, мүн энэл аймагай Тээгдын Соёлой гэр, Захааминай аймагай Соёлой байшан кинозал түхеэрхын тула субсиди абахаяа мэдүүлгэ үгѳѳд байна.
- Харин «Уран хүнүүд» гэhэн түсэл тухай дэлгэрэнгыгээр хэлыт.
- Тус түсэлэй ашаар Таhалгаряагүй hуралсалай түбүүдэй дэргэдэ дүршэлөө дээшэлүүлhэн мэргэжэлтэдэй тоо олошоруулха ёhотойбди. 2020 ондо энэ түсэлэй шугамаар 199 хүн 4 дээдэ hургуулинуудта шадабарияа дээшэлүүлхэ ёhотой.
- Эдэ hургуулинуудые нэрлыт.
- Нэгэдэхинь - Москвагай гүрэнэй соёлой дээдэ һургуули. Тэндэ 35 хүн мэргэжэлээ дээшэлүүлхэ. Гадна Алас Дурнын уралигай дээдэ һургуулида 25 хүн, мүн тиихэдэ Санкт-Петербургын соёлой институдта 35 хүн, Кемеровын гүрэнэй соёлой институдта 105 хүн һуража гараха ёһотой.
- Грантын дэмжэлтэ абаhан һайн дуратанай зохёохы бүлгэмүүдэй тоо хэр олошороо гээшэб?
- «Уран хүнүүд» түсэлэй шугамаар һайн дуратанай зохёохы бүлгэмүүдэй дунда грантын бүхэроссин фестиваль-мүрысѳѳн үнгэргэгдэдэг. 2020 ондо «Соёл – энэ бидэбди» гэhэн номинацида фестиваль- мүрысѳѳн үнгэргэгдэнэ. Уласай Арадай уран бэлигэй түб түрүүшын бэлэдхэлэй шатада хабаадаха бүлгэмүүдые дурадхаа. Тэдэнииень нэрлэбэл, «театрай бүлгэмүүд» гэhэн номинацида Тарбагатайн аймагай «Гоп-компания» гэжэ эстрадна миниатюрануудай арадай театр (хүтэлбэрилэгшэнь – Чебунина Галина Ермолаевна), «циркын ба хатарай бүлгэмүүд» гэжэ номинацида Доржи Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй ехэ һургуулиин «Байгалай долгинууд» дуу хатарай арадай ансамбль, «академическа хоорнууд ба хоорой ансамбльнууд» номинацида «Ариг Ус» гэжэ эхэнэрнүүдэй арадай (камерный) хор.
- Коронавирусай үедэ эдэ бүлгэмүүд хайшан гээд шэлэлгэдэ хабаадаа бэ?
- Театрай бүлгэмүүд ород болон хари гүрэнэй уран зохёолшодой зүжэгhөө хэhэг ород хэлэн дээрэ харуулха, академическа хор ба дуунай ансамбльнууд классикын болон духовна зохёолнуудые гүйсэдхэхэ, циркын, хатарай бүлгэмүүд бүлгэмэйнгээ нэгэ жанраарнь ажалнуудаа эльгээхэ ёhотой байгаа. 2020 ондо зоонодо шэлэн абалгын шата Интернет сүлжээгээр хабаадагша бүлгэмүүдэй мүрысѳѳнүүдые харалгануудтайгаар видео-мүрысѳѳнэй түхэлтэйгөөр үнгэргэгдэнэ. Эгээн ехэ балл абаhан бүлгэмүүд намар Москва хотодо үнгэргэгдэхэ шатада бэеэрээ ошожо хабаадаха ёһотой. Дүнгүүдээрнь 20 бүлгэмүүд фестивалиин лауреадууд боложо, «Соёл» гэһэн үндэhэн түсэлэй грантнуудые абаха. Энэ жэл түсэбѳѳр 4 лэ һайн дуранай бүлгэмүүд грантын дэмжэлтэ абаха. 2019 ондо тэдэ 2 байгаа.
- Үнгэрэгшэ жэлhээ эхилжэ, танай хэмжээ ябуулгануудта «Соёлой волонтёрнууд» гэжэ бэшэгдээтэй самсатай олон залуу зониие харахаар байдаг. Тиимэ тусхай программа бии гү?
- Тиимэ. «Соёлой волонтёрнууд» гэжэ программа. Тэрэниие Уласай үхибүүдэй номой сан ударидан бэелүүлдэг юм. Олоной хабаадалгатай томо арга хэмжээнүүдые эмхидхэхэдэмнай туһалха залуушуулые шэлэн абадаг ажалтай. Жэшээлхэдэ, февралиин 5-да Буряад театрай танхим соо Уралигай зүблэл үнгэргэхэдэмнай, тэдэнэр айлшадые бүридхэхэ, мүн хаана ямар юумэн болоноб гжэ зааха үүргэ дүүргээ. Удаань Сагаалганай һайндэртэ найруулагшын туһамаршад болоо, тайзанай ара талада эмхидхэлэй ажал ябуулалсахаһаа гадна, зал соо айлшадые һуулгаха г.м. хүдэлмэри хэлсээ. Үндэһэтэнэй номой сангай шэнэ байшан руу номуудые зөөхэ хэрэгтэшье баһал сэгнэшэгүй туһаламжа үзүүлһэн байна. Хэдэн тонно номуудые гараараа зөөгөөл даа.
- 2020 ондо бэелүүлэгдэхэ «Тоогой соёл» гэһэн түсэл тухай хѳѳрэхыетнай гуйнабди.
- Үндэhэтэнэй номой сан дотор «Виртуальна тоглолтын таhаг байгуулга» гэhэн хэмжээ ябуулга бэелүүлхэбди. Росси гүрэнэй түрүү тайзанууд дээрэhээ тоглолтонуудай сэхэ дамжуулга харахаяа мультимедийна бүтээлнүүдые хүлеэжэ байнабди. Капитальна заhабарида ороһон ушарһаа мүнѳѳ хаагдаатай филармонидо иимэ таhаг бии. 2-дохи виртуальна таhаг Хяагтын музей соо урда жэлhээ хүдэлдэг.
- Можын болон нютагай Хүүгэдэй уралигай hургуулинуудые мүнѳѳ жэл хубилгахаяа түрүүшынхиеэ шиидэбэ гэжэ элирэнги. Ямар hургуулинууд талаантай байбаб?
- 2020 ондо Хойто Байгалай, Нижнеангарскын Хүүгэй уралигай hургуулинуудай hэльбэн шэнэдхэлгэдэ 25 тухай сая түхэриг хараалагданхай. Үшѳѳшье ехэ юумэн түсэблѳѳтэй байһыень үбшэнэй hүжэрэлгэ байhан мүнгэеэ эмшэдтэ, эмнэлгын байрануудые олошоруулгада эльгээхэ баатай болгоо.
- Уншагшадтамнай хандажа, юун гэжэ хэлэхэ байнабта?
- Буряад Уласта үргэн хэмжээ ябуулгануудай хизаарлалга июлиин 30 болотор үргэлжэлүүлэгдээ. Харин шэнэ түсэлнүүд тухайгаа Интернет соо, телевиденеэр, радиогоор мэдээсэжэ байхабди! Анхаржа байгаарайгты.
