Мүнөө бэлигэйнгээ орьёлдо гаража ябана.
Мэргэн Сандановтай үнинэй танилби. Нэгэтэ мэдэн гэхэдэм, баритон хоолойгоор дууладаг байһанаа, тенор хоолойгоор дуунуудые ялас гэмээр хангюурдажа байгаа.
- Ямар ушарһаа тенор болоһон байнабта?
- Нэгэ һонин ушар болоо һэн. РСФСР-эй арадай дуушан Владимир Яковлевич Буруевай дурасхаалда зорюулагдаһан “Парад баритонов” гэһэн хэмжээ ябуулга болоо бэлэй. Тэндэ Россиин можонуудһаа, хүршэ Монгол оронһоо шанга дуушад ерээ. Тэдэнэй хажууда дуулалсаад, хожомынь запись абажа шагнахадам, шэнгэн баритон хоолойтой байжа байгааб. Тенор хоолойдо дүтэ гү даа гэжэ өөр тухайгаа бодомжолооб. 2012 ондо дуушанай дээдэ һургуули дүүргэһэн гэжэ үнэмшэлгэ абаха саг дүтэлжэл байгаа. Яагаад тэрээн соогоо тенор гэжэ бэшүүлхэ болооб даа гэжэ баһал үдэрэй һанаан, һүниин зүүдэн болохоёо байгаа. Тиимэ бэлэн бэшэ ааб даа, бүхы һуралсалаа баритон гээд һуража гараад, тенор болошохо гээшэш. Теэд энэ асуудалда ганса өөртөө найдаад, дуушадай элдэбын урилдаануудта, мэдээжэ дуушадай, багшанарай мастер- классуудтань ябажа, тенор дуушанай мэдэсэ шудалааб. Консерватори түгэсхэхэдөө, баритоноороо дүүргээб. Мүнөө харахада, бэлэн шэнгеэр һанагдана, тиихэдэ хүшэр шэнгеэр үзэгдэдэг һэн. Тенор болохо һаналдам үшөө нэгэ гол түлхисэ гэхэдэ, манай театрта СССР-эй арадай артист Галина Бадмажаповна Шойдогбаевагай багшань Татьяна Дмитриевна Новиченко айлшалан ерэһэн байна. Залуу дуушадта мастер-класс үгэжэ байхадань, би тэндэнь оролсооб. Намайе шагнаад, “Чистой воды тенор”, - гэжэ хэлээ. Тэрэ жэл Римский-Корсаковой “Ночь перед Рождеством” оперын Вакулын тенорэй парти дуулааб.
- П.И.Чайковскиин нэрэмжэтэ колледж 2006 ондо түгэсхөөд, Новосибирскын гүрэнэй консерваторидо Шагдар Зондуевай класста орожо һураад, Улаан-Үдэеэ бусажа, Буряадайнгаа оперо болон баледэй театрта ороһон байнат.
- Минии ажалаймни намтар соо һонин ушар бии. Юуб гэхэдэ, тэрэ үедэ театрта салин бага байгаа, ехэ мүнгэ олохо гэжэ бодолдо абтаад, хахад жэлэй амаралта абажа, нютагаа бусааб. Яруунын аймагта модо отолжо наймаалдаг болооб. Хүдөөдэ үндыһэн хадаа хара ажал һайн мэдэхэб, хэжэ шадахаб гэжэ һанаһамни, бага зэргэ буруу байгаа. Ой соо модо бэлдэхэ гээшэ ехэ шадал, зориг, хүсэн хэрэгтэй. Теэд хуби заяанай үршөөлөөр юм гү, дуушанай замда һөөргөө бусааб. Ушарынь гэхэдэ, 2014 ондо Новосибирск хотодо Бүхэроссиин хүгжэмшэдэй конкурс соносхогдоо һэн. Тэрээндэ хабаадаха гэжэ шиидээб. Тиин Москвада үнгэргэгдэһэн түгэсхэлэй шатада тудажа, тус конкурсын хоёрдохи шангай лауреат болоод лэ, дали ургаад, дуушанай харгыгаа үргэлжэлүүлээб даа. Арад зоной ехэнхи хубинь оперын дуушанай ажалые ехэ хүнгэн гэжэ һанадаг бшуу даа. Харин энэ һанааень оперодо дүтэ зон буруушааха байна.
- Оперын дуушан байхада, бэлэн бэшэ даа. Юундэб гэхэдэ, 7-8 жэлэй туршада һургуули гаранаш. Бурханһаа заяагдаһан бэлигтэй дуушад тэрээндэ бэлээр һурадаг, харин бэлиг багатай аад, зорилго ехэтэй дуушад һуражал, һуражал байха. Би мүнөөшье болотороо һуражал ябанаб. Дутуу дунданууд байха, тэрэнээ мэдэнэб, тиимэһээ шадабарияа, мэдэсэеэ мүлижэл байнаб даа. Бэеэ ходол нарин нягтаар абажа, үбшэ хабшанда дайрагдангүй ябаха хэрэгтэй. Үбдэшөөд дуулахада, 2-3 дахин хүндэ байха. Гурбан часай туршада нэгэ зүжэг үргэлжэлнэ. Дуулахын хажуугаар тайзан дээрэ наадаха хэрэгтэй. Тэрэ хоёрые хамтаруулхада, хүндэхэн даа.
Мэргэн Сандановай дурадхаһан гэрэл зурагууд
- Буряадай оперно театрта 2011 онһоо 2017 он болотор ажаллаад, гэнтэ Владивосток хото ошожо, Примориин Мариинскэ оперно тайзанай гол дуушан боложо тодороот. Хэн таниие уряаб? Али тусхай конкурс дабажа гараа гүт?
- 2017 оной намар Буряадай габьяата дуушан Чингис Аюшеев хонходожо, Владивостогто Мариинскэ театрта дуушадые абахань, конкурс эхилээ, саарһа дансануудаа тушаагыш гэжэ хэлээ һэн. Урилга ерэжэ, Санкт-Петербург ошобоб. Хабаадагшад олон байгаа, хоёр үдэрэй туршада шалгалтын комисси бидэниие шагнаа. Шэнэ театр тухай хөөрэжэ үгөө, намда байра байдалынь зохид шэнгеэр һанагдаа һэн. Тэндээл зүбшөөл үгөөб. Тэрэ үедэ минии сэдьхэл бүри ехэ юумэндэ һанаатай болоод байгаа. Шэнэ байдал үзэхэ дуратай, хүгжэлтын харгы замаа бүри үргэн болгохо гэһэн бодолдо абтаад байһан үедэмни Чингис Аюшеев хонходоол даа. Буряадайнгаа театрта дуушанай харгы эхилээб, олон тоото бэрхэ зоноор ажаллааб, ехэ юумэндэ намайе һургаа. Мүнөө нютагһаа холо байхадаа, суг хамта хүдэлһэн зоноо эльгэ зүрхэндөө ходол дулаанаар һанажа, дурдажа ябадагби.
- Мүнөө Германида хэлсээ баталаад, ошон ерэн, оперонуудтань дууланат.
- Би мүнөө сагта Германида байнаб. Энэ хэлсээнэй түүхэ гэхэдэ, 2019 ондо Владивостогто Вердиин “Аида” табиһан байгаабди. СанктПетербургһаа мэдээ-жэ найруулагша Алексей Леонидович Степанюк ерэжэ, найруулан табяа һэн. Тенор дуушанда хүшэр зүжэг гээд мэдээжэ. Дуулаха партинуудынь ехэ. Гурбан премьернэ харалганда дуулаад байхадамни, Германиһаа Радамесэй парти дуулажа үгыт гэһэн бэшэг ерээ. Тэрэмнай Киль хотодо. Хэлсээ баталжа ошооб. Дүрбэн зүжэг дуулааб. 2019 ондо ошоод, 2020 ондо ошохо гэжэ хэлсээ баталаад байтарнай, Ковид үбшэн һүжэрөө, ошоогүйб. Байгша ондо апрель һарада Пуччиниин «Мадам Баттерфляй” сээжэлдээб. Гурба дахин дуулаабди, энэ жэлэй дүүрэтэр үшөө зургаа дахин дуулаха ёһотойб. Ерэхэ жэл баһал дуулаха хэлсээн бэлэн боложо байна. Эндэмнай дэлхэйн элдэб гүрэнүүдһээ дуушад урилгаар ерэнэ. Мэргэжэлэй талаар ехэ һонин, олон юумэндэ һуранаб. Өөрыгөө харуулнаб, зониие харанаб гэжэ хэлэгшэ ха юм даа. Хариин газараар ябажа дуулахада, ехэ зохид. Намда һайшаагдана.
- Оперын ямар партинуудые дуулаһан байнабта?
- Тиимэшье олон бэшэ юм ааб даа. Эгээн тиимэ мэдээжэ партинуудые нэрлэбэл, Пуччиниин «Тоскада» Марио Каварадоссиин; «Турандодто» Калафай; Бизейн «Кармендэ» Хозегэй; Вердиин «Дон Карлоста» Дон Карлосай; «Травиатада» Альфред Жермоной; Вердиин «Аидада» Радамесэй; «Макбедтэ» Макдуфай болон бусад олон оперонуудта дуулаһан байнаб. Дэлхэйн зэндэмэни болохо олон оперонууд бии гээшэ. Тэдэниие дуулаха байхаб гэжэ найданаб даа. Ямар сэрэгшэ генерал болохоёо һанадаггүйб даа (энеэнэ).
- Саашадаа үшөө ямар партинуудые дуулаха гэжэ бэлдэлгэ гаранабта? - “Пиковая дама” соо Германэй парти. Дуулаха һанаан байна, харин би түргэн дуулаһайб гэжэ яаранагүйб даа. Заатагүй туршахаб, хоёр жэл шахуу хүлеэхэб. Үшөө Вердиин “Отелло” байна.
- Нютагаархидайнгаа шэхыень хэзээ хужарлуулхабта? Сагаалганай үе соогуур тоглолто хэхэеэ түсэблэнэгүй гүт?
- Тиимэ бодол ходол һанаандам ябадаг. Теэд нютагһаа холо байгаад, иишэ тиишээ ябахада саг хэрэгтэй. Германи ошоноб, Владивостогто - гол ажални. Бага зэргэ сүлөө сагтай болоол һаа, заатагүй тоглолто хэхэб. Һанаһандаа хүрэхэ гэжэ хэлэдэг ха юм, би заал һаа хүрэхэ байхаб.
- Гэр бүлэ тухайгаа хөөрэжэ үгыт.
- Ханитаяа би хүгжэмэй колледждо танилсааб. Баһал хүгжэмшэн, дуушан. Минии ажалые һайн мэдэхэ. Екатерина гэжэ нэрэтэй. Уг гарбалаараа Усть-Ордын Буряадай тойрогой Оһын аймагай Бэлшэр нютагай юм. Сугтаа 15 жэл соо ан-бун ажаһуунабди. Дүрбэн хүүгэдтэйбди. Ябаһан газартаа ходол сугтаа. Новосибирск һурахаяа сугтаа ошообди, Владивосток ерэхэдэмни, бидэ шамтаяа ябахабди гэжэ хэлээ. Тэрээндэнь ехэ баяртай байдагби. Һанаа сэдьхэлни намдуухан байдаг. Гэртээ ерээд, бүлэеэ харахадаа, шэнэ амисхал орожо, эсээд байһан хүн дахин һэргэшэхэш. Нэгэ зүг тээшэ харасатайбди. Тиимэ байхада, хүнгэн, хахад үгэһөө бэе бэеэ ойлгол-соод байдагбди. Жэшээлхэдэ, зунай амаралтада гарахадаа, хаана амархамнайб гэһэн асуудалда адли харюутайбди. Түрэл һайхан тоонто нютагаа, балшар залуу наһанайнгаа газарта ошожо, хүсэ шадал абажа, багашуулдаа эжы абынгаа байра байдал харуулха гэжэ оролдодогбди. Түмэр мориндоо һуужа, 3000 модо үлүүтэй зай гаталан, нютагаа ерэгшэбди.
- Мэргэн, һанаһанаа бэелүүлжэ, һарбайһанаа абажа, буряад арадай дундаһаа дэлхэй дүүрэн суутай оперын дуушанай харгы урдатнай байһай. Түшэг тулгуури болоһон гэр бүлэдэтнай элүүр энхэ, зол жаргал хүсэе! Һайн даа!
