Солбон Лыгденов, мэдээжэ кинорежиссёр:
- Репертуарынь яһала һонирхолтой гэхэ байнаб. Зүгөөр энэ хадаа жэлһээ жэлдэ Буряад театрта ябажал байдаг зондо хабаатай. Теэд шэнэ харагшадай дура буляахаар гү? Найруулагшад болон актёрнууд ехэнхидээ заншалта жанрнуудта хандаһаар. Залуушье, ерүүлшье найруулагшад шэнэ ами оруулхаяа оролдобошье, зориһондоо гүйсэд хүрэнэгүй. Гэбэшье һонирхолтой түхэлнүүд, арга хурганууд хэрэглэгдээ ааб даа. Эндэ илангаяа актёрнууд бүхы бэлиг шадабарияа харуулха ёһотой. Ямар нэгэн зүжэгтэ сээжэ болошоһон нэгэл халибай дүрэ дурадхангүй, тайзан дээрэ гараха бүхэндөө харагшадаа гайхуулжа байха зэргэтэй. «Энэ удаа актёрнуудай ашаар зүжэг ехэ һонирхолтой болобо!» – гэжэ харагшадай һайхашаахаар наадаха шухала. Мүн тиихэдэ залуушуулай дура буляахын тула һонин-һонин туршалгануудые бүри олоор, бүри зүрхэтэйгөөр үүсхэхыень хүсэнэб. Залуушуулай һонирходог сэдэбүүдтэ, мүнөө үеын шиидхэгдээгүй асуудалнуудта зорюулагдаһан зүжэгүүд хэрэгтэй. Оньһон хэрэгсэлнүүдые хэрэглэн, буряад хэлэн дээрэ футуризмын маягтай, хайтек дизайнтай фантастика табихада яанаб? Зүжэгүүдээ Интернедээр онлайн аргаар харуулдаг болоо һаа, ямар олон хүнүүд, тэрэ тоодо залуушуул һонирхохо гээшэб! Дэлхэйгээр дүүрэн таран ажаһуудаг нютагаархиднай ехэ баясаха һэн.
Доржо Сультимов, 1999-2011 онуудта Буряад театрай захирал:
- Буряад драмын театр манай үндэһэ яһатанай бүхы һанал бодол, сэдьхэл, хүсэл элирхэйлжэ, һүр һүлдыемнай үргэхэ, сэдьхэлыемнай ханааха үүргэтэй ха юм даа. Тиимэһээ буряад зохёолшодойнгоо зүжэгүүдые табижа байгаа һаань, ехэ һайн бэлэй. Илангаяа буряад классигуудтаа анхарал хандуулха хэрэгтэй. Буряад уран зохёолой алтан жасада оруулагдаһан Хоца Намсараевай «Тайшаагай ташуур», Цырен Шагжинай «Будамшуу» мэтын зүжэгүүдые зон һонирхожо хараха байгаа. Мүн тиихэдэ өөһэдымнай зохёолшод болон зүжэгүүд хэрэгтэй. Эдэ үдэрнүүдтэ зохёохы лаборатори хүдэлжэ эхилбэ. Тэрэнэй дүнгүүдээр шэнэ нэрэнүүд, шэнэ зүжэгүүд мүндэлхэ гэжэ найданаб. Юундэб гэхэдэ, манай харагшад илангаяа буряад зохёолшодойнгоо зохёолнуудаар зүжэгүүдые хараха дуратай байдаг.
Лариса Егорова, Россиин арадай артистка:
- Театртамнай залуушуул олон. Тиимэһээ репертуарнайшье залуушуул тээшээ ааб даа. Жэшээнь, би гансал «Оройтоһон дуранай охин» гэһэн зүжэгтэ хабааданаб, Дарима Сангажапова - «Тугшанда», Людмила Дугарова - «Аламжада».
Репертуарнай сагайнгаа эрилтэдэ таарама гэхэ байнаб. Мүнөө гүрэнэймнай бүхы театрнууд нэгэл шэглэлтэй – юрынхеэр хэлэбэл, харагшадые сэнгүүлхэ, хүхеэхэ, энеэдэ наада хүргэхэ... Тиимэһээ драмын театрнууд дуу шуутай, хатарай зүйлнүүдтэй зүжэгүүдые шэлэнэ. Бидэшье тиигэнэбди. Хэрбэеэ анхандаа хүнэй сэдьхэл хүдэлгэхэ, бодомжолуулха зүжэгүүдые табидаг һаа, мүнөө зорилгомнай тад ондоо. Шалтагааниинь - ажабайдал хүндэшэг, тиимэһээ хүн зон театр ерэхэдээ, шиидхэгдээгүй асуудалнуудһаа амархаяа һанана. Гэбэшье, «Аба эжын ургынууд», «Полёт.Бильчирская история», «Эжыетнай эрьенгээ» гэхэ мэтэ гүнзэгы удхатай, һайн зүжэгүүд олон лэ даа. Мүнөө Цырен-Дондок Хамаевай «Хэнзэ ногоон», Николай Островскиин «Аадар» зүжэгүүд дээрэ хүдэлжэ байнабди.
Надежда Мунконова, Буряад театрай актриса:
- Минии һанамжаар, саг сагтаа гэдэгтэл, репертуарнай мүнөө үедөө яһала тааруу. Харагшадай һонирходог, «мүнгэ оруулдаг» зүжэгүүдтэ онсо анхарал хандуулагдана. Нэрлэбэл, «Үлеэн басагад», «Алдар. 9 агшам», «Басаган, этигээрэй», «Ухаанда орошогүй ушар», «Оройтоһон дуранай охин» гэхэ мэтэ. Харин зондо тоолгохогүй зүжэгүүд сагайнгаа ерэхые хүлеэхэ баатай болоно. Театраймнай нөөсэдэ классикаһаа эхилээд, шэнэ туршалгануудта хабаатай элдэб янзын зүжэгүүд бии юм ааб даа. Түүхэ домогооршье зүжэгүүд табигдана. Тиин түрэл Буряад орондоо хэдышье хараалгаа һаамнай, гүрэнэймнай мэдээжэ шүүмжэлэгшэд зүжэгүүдыемнай балай муушалаагүйл даа.
Бэлигтэ Дамбаев, Буряад театрай актёр:
- Би харагшадые бүхы зүжэгүүдтээ уриха байнаб. Репертуарнай мүнөө сагтаа тон тааранхай. Хүүгэдэй «Блогерһоо» эхилээд, «Наян Наваа» хүрэтэр түүхэтэ зүжэгүүд хуу бии. Муу юумэниинь гэхэдэ, классика ехээр табигданагүй. Теэд харагшад һонирхоногүй ха юм. Баян буряад хэлэтэй зомнайшье олон бэшэ гүб даа.
Эрдэни Жалцанов, Хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрай уран һайханай талаар хүтэлбэрилэгшэ:
- Ондоо тээһээ залуу найруулагшадые урижа, шэнэ зүжэгүүдые табихадань, харагшад яһала һонирхоно. Юундэб гэхэдэ, залуушуул шэнэ юумэ нэбтэрүүлнэ ха юм. Найруулгын шанарта асуудал бии. Гэбэшье баймга дүй дүршэлтэй болоно ааб даа. Шүүмжэлһэн, муушалһан һанамжануудта дураа гутангүй, туһа заабари шэнгеэр ойлгоод, туршаха, бэдэрхэ хэрэгтэй. Ганса Буряад театр иимэ байдалда бэшэ. Бүхы театрнууд шэнэ ами оложо яданхай. Юундэб гэхэдэ, мүнөөнэймнай саг ойлгогдосогүй. Саашаа ямар зам шэлэхэб, ямар шэглэл баримталхаб? Харагшадтаа юу дурадхахаб? Тодо харюу үгы. Тиимэһээ бүхы театрнууд, тэрэ тоодо манайшье театр «өөрыгөө» бэдэрнэ. Харин буряад хэлэтэй харагшадай сэдьхэл ханааха үүргэтэй Буряад театрта бүришье хүндэ. Эдэ бүгэдые хараадаа абахадаа, Буряад театрые муушалха аргамгүй. Бишье өөрөө бэдэрэлгын шатадаа тулажа ерэнхэйб. Хэрбэеэ 2000 онуудаар зүжэгүүдые нилээд олоор табидаг һаа, мүнөө тиимэ юумэн үгы. Хүн гээшэ ходо зохёожо байха аргагүй юм. Заримдаа зогсод гээд, бодомжолхо ёһотой. Тэрээн шэнги театршье байд гээд лэ, дууһашагүй амжалтануудые туйлажа байдаггүй.
Лариса Халхарова, БГУ-гай буряад болон эвенк хэлэ бэшэгэй кафедрын доцент:
- Буряад классигуудай болон мүнөө үеын ёһотой бэрхэ (миин ямар бэ даа түсэлнүүдтэ хабаадагшадай бэшэ) драматургнуудай зохёолнуудаар зүжэгүүдые табиха хэрэгтэй. Уран зохёолшон болотор ургаадүй хүнүүдэй тулюурхан зүжэгүүдые табиха ёһогүй. Пьесэнүүд тайзан дээрэ «гарахаһаа» урид толилогдохо, зүбшэн хэлсэгдэхэ ёһотой. Юундэб гэхэдэ, олонхи ушарта гүнзэгы удхада, шухала асуудалда «һанаан бии аад, һоёо хүрэнэгүй». Гадна Баярма Жалцанова, Олег Юмов болон бусад бэлигтэй найруулагшадтай тайзанаа хубаалдаха шухала. Эдэ зон ямар гоё зүжэгүүдые табидаг гээшэб! Харагшад һайн зүжэгүүдые хүлеэнэ ха юм. Тиимэһээл Баярма Жалцановагай Хэжэнгын арадай театртай табиһан «Тайшаагай ташуур» зүжэгые зон ехэ халуунаар угтажа абаа. Олег Юмовай «Дон Кихот» баһал һайн зүжэг. Басаа Валера, Геннадий Башкуев, Доржо Сультимов гэгшэд бэшэдэг ха юм. Тэдэнэй зохёолнуудаар юундэ зүжэгүүдые табинагүйб? Асуудалнууд олон лэ даа.
