«Хии морин» түбэй эмхидхэһэн түсэлдэ һургуулиин үхибүүд хабаадаад, һонин-һонин сэдэбүүдээр ажалнуудаа дурадхана. Энэ удаа 29-дэхи гимназиин һурагша Абашеева Сэлмэгэй хүдэлмэринүүдтэй танилсая.
Хяагтын аймагай дацан
Хяагтын аймагай «Балдан Брэйбун» дацан – Орос гүрэнэймнай занчалта Буддын шажанай үлгы ем. «Балдан Брэйбун» дацан мүнөө үеын Хяагтын аймагай дэвэскэр дээрэ оршодог. Эндэ нютагай зон мал малладаг, намнадаг, аранжан наймаа хиидэг, хилэ сахидаг байгаа. Цайны ехэ замын хүгжөөлтэдэ, хяагтынтид нилээн өөрынгөө хубитад оруулсан байна.
XVIII зуун жэлдэ түрүүн Эргэ-Бүргэ, дараань Хилганта суурида Буддын шажан сэеы гэрнүүд бодхоогдожо Буддын шажанай номнол уншагдажа эхилээ.
Ара-Монголоор Буддын шажанай мүргэл дэлгэрхын түлөө түрүүчиин эрдэмтэ-лама Дамба-Доржо Заяев өөрынгөө талаан бэлигээ, хүцэлөө дүүрэн бэелүүлсэн ем.
1741 ондо цагаан хаан Елизавета Петровнагай бараалхахада хүртэжэ чадсан Дамба-Доржо Заяев буряад-монгол арадтаа Буддын шажанай дэлгэрүүлхы зүвшөөлдэ хүртэсэн байна.
1758 ондо тэрэг эрхилдэг зургаан алванай газарай талаар, Сэлэнгын сэрэгэй даргаар үндэр түрэлтэдэ дацан бодхоохы зүвшөөгыт гэсэн бэчэг эльдеэгээд, харюудань дацан бодхоогты гэсэн байна.
1758 ондо Хилгантын дацан бии боложо, модоор Цогчен-дуган бүтээгдэжэ, хажуугаарнь зургаан сүмэ баригдава. Эгээл анха түрүүчиин ех сургууль, «Балдан Брэйбунглинг» гэсэн түвэд нэрты болсон, юундэв гэхэдэ эндэ, Дамба-Доржо Заяев сурсан, зоны нэрэнь Хилгантын дацан гэжэ нэрлэгдэсэн газарай нэрээр Буддаадын шажаны эгээл томо түвэнь болоо.
2019 оной намар Хилгантын дасан хуушан сууридаа дахяад баригдаж нээгдээ. Би энэ дацан тушаа нарин судалгаа хэх дурты байнам.
Сэлмэгэй радиодамжуулга
Интервьюгэй айлшан - Хяагтын «Балдан-Брэйван» дацаны Гындунов Тумэн Амбай. Дамжуулга шагнаха:
https://buryad.fm/broadcast/5650/
