Буряадай арадай уран зохёолшо Бадма Шойдоковой алдарта зам

Россиин Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн, СССР-эй эрдэм hуралсалай отличник, Буряадай АССР-эй hургуулиин габьяата багша, Буряадай арадай уран зохёолшын түрэhөөр тэбхэр 100 жэлэй ой гүйсөө.
Хандажап ДАМПИЛОВА, Захааминай аймагай Дабаатын дунда hургуулиин буряад хэлэ ба уран зохёолой багша, Россиин Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн, 1993-2005 онуудта «Уран-Дүшэ» нэгэдэлэй хүтэлбэрилэгшэ
615

Бадма Шойдокович Шойдоков 1921 оной февралиин 24-дэ Захааминай аймагай Далахай нютагай Мүльhэтэ голдо түрэhэн намтартай.

1930 ондо Түглын эхин hургуулида 4 жэл hуража, удаань Санагын долоон жэлэй hургуули дүүргэhэн. 1937 ондо Хяагтын багшанарай училищида ороо. 1940-1941 онуудай hуралсалай жэлдэ Шара-Азаргын эхин шатын hургуулида багшаар ажаллаа. 1941-1942 онуудай hуралсалай жэлэй туршада Дабаатын эхин шатын hургуулиие даагшаар ажаллажа байтараа, 1942 оной мартын 7-до Эсэгэ ороноо хамгаалгын Агууехэ дайнда мордоо.

1942 оной декабрьhаа Калининска фронтдо 19-дэхи далайн-гвардейскэ бригадын бүридэлдэ оруулагдажа, 1943 оной хабар болотор фашистнуудтай тулалдаа. 1943 оной зунhаа 119- дэхи Гвардейскэ дивизиин бүридэлдэ ябажа дайлалдахадаа, Старо-Русь, Великие Луки, Новосокольники, Пустошко гэhэн хотонууд болон томо станцинуудые сүлөөлэлсөө. 1943 оной августын эхеэр фашис снайпернуудые отожо ябаhаар, өөрөө буудуулжа шархатаа. Хоёр hарын туршада фронтын дэргэдэхи госпитальдо эмнүүлжэ эдэгээд, 1943-1944 онуудай хатуу шэрүүн үбэлэй үедэ дайлалдаhаар, гүрэнэйнгөө баруун хилэ хүрөө. Тиигэжэ ябаад, 1944 оной февралиин 27-до зүүн хүлэйнгөө улые бута буудуулжа, хүндөөр шархатаа. Гдынь гэжэ Балтиин далайн дэргэдэхи хотодо Илалтын hайндэрые угтаhан байна.

1946 -1947 онуудай hуралсалай жэлдэ Дабаатын эхин hургуулиие даагшаар хүдэлөө. 1947 оной зун Захааминай аймагай hуралсалай таhаг Бадма Шойдоковичые Санагын дунда hургуулиин буряад хэлэнэй багшаар томилоо. Ар-баад жэлэй туршада ажаллаhанай удаа 1959 онhоо 1980 он хүрэтэр энэ hургуулиингаа hуралсалай таhагые даагшаар хүдэлhэн байна. 1980 онhоо 1990 он болотор баhал буряад хэлэнэй багшаар ажаллаа.

Бадма Шойдоковой зохёохы намтар табяад онуудhаа эхитэй. 1947 ондо М. Пришвинэй «Үнэгэнэй хилээмэн» гэжэ ангууд тухай рассказуудай согсолбори, А.Голубевагай «Уржуумай хүбүүн» гэhэн туужа буряад хэлэндэ оршуулжа хэблүүлээ.

1956 ондо «Хэшээлэй hүүлдэ», 1959 ондо «Эсэгын туhалагша» гэhэн үхибүүдтэ зорюулагдаhан рассказуудай хоёр согсолбори хэблүүлээ. «Зэдэ голой hэбшээн» гэhэн багшанар тухай туужань 1968 ондо «Байгал» журналда толилогдоо.

Алдар Солын орденой дүүрэн кавалер Бато Микишкеевич Дамчеев тухай «Дархан соло» туужань 1971 ондо гараа. 1992 ондо «Гургал Мэргэн ба тэрэнэй хүбүүн» гэжэ үльгэр, онтохонуудай суглуулбари, 1993 ондо «Санага - тоонто нютагнай» гэhэн шүлэгүүдэй суглуулбари, «Үхэл ба амидарал» гэhэн роман-трилогиин хоёрдохи боти 1994 ондо хэблэн гаргаа hэн. Гурбадахи «Тоонто нютаг» боти 2000 ондо Буряадай номой хэблэлээр гараhан байна.

1996 ондо «Буряадай арадай уран зохёолшо» гэhэн хүндэтэ нэрэ зэргэдэ хүртөө.

Бадма Шойдоковой «Шэрниин багша» гэhэн туужа Улаан-Үдэдэ «Бэлиг» хэблэлээр 1999 ондо хэблэгдэн гараа.

«Энэ туужа соо автор олон жэлэй туршада hургуулида хүдэлhэн дүй дүршэл дээрэhээ hабагша татан, багшын ажалай тусгаар онсо шэнжэтэй байдагыень зураглан харуулна, hурагшадые зүб мүрөөр хүгжөөхэ ба хүмүүжүүлхэдэ ямар аргануудые хэрэглэбэл таарууб гэhэн hаналнуудтаяа хубаалдана», - гээд номой эхиндэ бэшэгдэнэ.

Энэ туужа 1965 ондо «Байгал» журналда «Багшанар» гэhэн нэрэтэйгээр толилогдон гараhан байна. Зохёол соо нэгэ hургуулида хамта олон жэлдэ ажаллажа ябаhан багшанар тухай хэлэгдэнэ. Багшанарай ажал хүдэлмэри, хоорондохи харилсаан, мүн өөhэдынь хубиин ажабайдал тухай тон үнэншэмөөр харуулагдана.

Читайте также