Матвей Чойбонов мэдээжэ шажанай ба олониитын ажал ябуулагша, Буряад Уласай арадай ирагуу найрагша, Монгол, Буряад, Тыва, Хальмаг Уласуудай Хүндэтэ эрхэтэн, Буддын шажанай гүн ухаанай эрдэмэй доктор, Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Ородой Холбоото Уласай Уран зохёолшодой холбооной гэшүүн.
Чойбонов Матвей Рабданович Зэдын аймагай Инзагата нютагта 1947 оной октябриин 2-то түрэһэн юм. Дээдэ-Үшөөтын дунда һургуули, П.Чайковскиин нэрэмжэтэ Улаан-Үдын хүгжэмэй училищи, удаань Д. Банзаровай нэрэмжэтэ Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуулиин буряад хэлэ бэшэгэй факультет дүүргээ. Мүн Улаан-Үдын медицинскэ училищи дүүргээд, эрхыдээ эмтэй, долёобортоо домтой аргашан гэжэ алдаршаад, Болгари, Монгол оронуудта уряалаар ошожо, олон зониие аргалаа. Чернобылиин аюул усалда ороһон үхибүүдые аргалжа, хүл дээрэнь табиһан байна. Монголой Улаан-Баатарай Мамбан дасанай дээдэ һургуули дүүргээ. Чойбонов Матвей Рабданович дүрбэн тэгшэ бэлигтэй хүн байгаа: Буддын шажанай үндэр түрэлтэ лама, гүрэн түрын болон олониитын ажал ябуулагша, шэдитэ аргашан, ирагуу найрагша, эмхидхэгшэ, нэрэ солонь гансашье манай Буряад нютагта бэшэ, харин дэлхэйн олон оронуудаар мэдээжэ болоһон. Гүрэн түрэдэмнай шажанай дахин дэлгэржэ эхилхэ үедэ Россиин заншалта сангхын дид-хамба ламын тушаалда томилогдожо, энэ улад зондоо хэрэгтэй ажалда горитойхон нүлөө оруулһан. Буддын шажанай эрдэм һургаалые үхибүүн ябахадаа үбгэ эсэгэһээ хадуужа абаһан байгаа. Үбгэ эсэгэнь ехэ зиндаатай лама байһан, Ивалгын дасанай тогтоогдоходо, хамба ламаар томилогдоһон гэхэ. Буряад Уласай Арадай Хуралай депутат (1990-1994 онуудта) байхадаа Үндэһэ яһатанай хоорондохи харилсаанай, шажанай эмхинүүд болон ниитын нэгэдэлнүүдэй хэрэгүүдэй хорооной ажалда эдэбхитэй хүдэлөө. М.Р. Чойбонов (Данзан-Нима ламхай) Сартуул-Гэгээтын «Дамба Брайбун» дасанай шэрээтээр 1994 онһоо ажаллаһан байна. 1937 ондо һандаргагдаһан энэ дасанда 108 ламанар тоологдодог байгаа. М.Р. Чойбоновой энэ дасаниие һэргээн бариһан аша габъяань аргагүй ехэ. Энэ ехэ ажал хэрэгынь үндэрөөр сэгнэгдэжэ, «Буряад Республикын габьяата барилгашан» гэһэн үндэр нэрэ зэргэдэ хүртөө.
«Сэнхир хадаг» (Голубой хадак, 1991), «Долоон үнгын һолонго» (Семицветная радуга, 1994), «Мүнхын аршаанай мүнгэн дуһал» (Серебряная капель вечного родника,1996), «Мүнхэ зулын толон доро» (При сиянии светочи вечности, 1998), Минии нүхэд-амиды бурхад (Мои друзья – мои живые боги, 1999), Мои друзья – мои живые боги (Автор. пер. с бурят. И. Тертычного, 2001), «Наһанайм табисуур» (Кредо жизни, 2005), «Уяхан сэдьхэлэй угалза» (Сердца нежные напевы, 2012) гэһэн шүлэг, дуунуудай хори гаран ном хэблүүлһэн габъяатай. М.Р. Чойбоновай шүлэгүүд уншагшадай сэдьхэл зүрхэндэ сэсэг таридаг, ухаан бодолдо урма зориг бадаруулдаг. Эдэ номууд соогоо арюун тоонто нютаг, үнжэгэн зөөлэн инаг дуран, эмгэн эхын энхэрэл, үнэн этигэлтэ үзэл бодол, буян хэшэг, бурхан тухай уянгалан бэшэһэн.
Чойбонов Матвей Рабданович - Россиин Уран зохёолшодой холбооной правлениин гэшүүн, Буряадай Уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ (2007-2019 онуудта) ябаа. Олон мэдээжэ артистнарай, уран зохёолшодой, тэрэ тоодо Исай Калашниковай, Даши-Рабдан Батажабайн нэрэ мүнхэлжэ, өөрынгөө мүнгэн зөөреэр памятник Улаан-Үдэ хотодо ба нютагтань табиһан аша габьяатай. Гүрэнэй болон олониитын олон үндэр хайра шагнал, «Россиин герой», «Эсэгэ орондоо амжалта туйлаһанай түлөө», «Алтан гадаһан» гэһэн орден медальнуудаар шагнагдаһан. Аласай гүрэнүүдээр хани барисаанай хэрэгтэ ехэ габъяагай түлөө «Уласхоорондын эб найрамдалай орденоор», Мальтиин орденоор шагнагдаа һэн. Можо хоорондын «Общественная награда» гэһэн нигүүлэсхы сэдьхэлэй жасын «За профессионализм» орденоор шагнагдаа. Энэ ордендо Россиин гүрэнэй эрхэтэд гүрэнэй хүгжэлтэдэ хубитаяа оруулһан аша габъяагай түлөө шагнагдана. Энэ хадаа онсо шадабарииень, туйлаһан амжалтануудыень гэршэлһэн шагнал болоно. М.Р. Чойбоновой ажабайдалайнь, ажалябуулгын зам зарим үедөө хүндэ хүшэршье байгаа. Теэд, бүхы бэрхэшээл түбэгүүдые зоригтойгоор гаталан дабажа, гүрэнэй ба арад түмэнэй хүндэ ямбада хүртэжэ ябаа.
Буряад Уласай соёлой яаман, Буряад Уласай Үндэһэтэнэй номой сан гүнзэгы шаналал, гашуудалаа гэртэхиндэнь, түрэл гаралдань, дүтын зондонь мэдүүлнэ. Буряад арадай алдарта хүбүүнэй гэрэлтэ дурасхаал, хэһэн ажал хэрэгынь уласай түүхэ, соёл ба уран зохёолдо мүнхэ байха!
