Эгээл жаахан харагшадта зорюулан зүжэгүүдые табижа, тэдэнэй һонирхол, дура буляажа шадаһан нүүдэл театр анхан байгуулагдаһаарнь тэбхэр 5 жэл үнгэрбэ. Хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрта 30 гаран жэлэй туршада ажаллажа ябаһан Буряад Уласай арадай зүжэгшэн Эржена Дамбаевна Будажанаева-Будаева тус театр байгуулаад, амжалтатай ажаллана.
Дуратай ажалаа эрхилжэ
Үнгэрһэн 5 жэлэй хугасаада «Аянша» театр аяар 15 зүжэг найруулан табяад, харагшадтаа бэлэглээ. Тус театрта 15 мэргэжэлтэ зүжэгшэд, найруулагшад болон уран зураашад хүдэлнэ. Үргэн ехэ Буряад оронойнгоо нютаг бүхэнэй үхибүүдтэ зүжэглэмэл наада харуулхаһаа гадуур Ород Уласайнгаа можо нютагуудаар, аха дүү болохо Монгол ороной хүүгэдтэ талаан бэлигээ үршөөһэн байнад.
- Гүрэнэй театрта хүдэлөөд, һанаа амархан ябахагүй, юундэ энэ ехэ ашаа өөрынгөө ээм мүр дээрэ тохобо гээшэбта? – гэжэ «Аянша» театр байгуулагша, хүтэлбэрилэгшэ, арадай зүжэгшэн Эржена Дамбаевнаһаа асуубабди.
- Гүрэнэй ажалда хүдэлөөд ябахада, нэгэ талаараа амар ааб даа, теэд өөрынгөө ухаан бодолдо түрэһэн һаналаа өөрынхеэрээ бэелүүлхэ арга байхагүй. Дуратайгаа, һанаһанаа тайзан дээрэһээ харуулха гэһэн бодолдо үнинэй абтаһан аад, тэрэнээ һаял бэелүүлээб. Һанал нэгэтэнээрээ үдэр һүнигүй ажалланабди, саашадаа хүдэлхэшьебди. Нэгэ газарта торонгүй, ходол иишэ тиишээ зөөжэ, соёл уралигаа олондо үзүүлхэ гэжэ нүүдэл шэглэлээр ябаһамнай энэ болоо.
Үнэхөөрөөшье, өөрынгөө хүсэ шадал, алта мүнгэ гаргажа ажаллахадаа, «зүүн хүлөөрөө» хүдэлхэ эрхэ байхагүй. Эгээл жаахан, боди һайхан сэдьхэлтэй үхибүүдые худал наадаар зүрхыень хүдэлгэхэгүйш. Гүлмэрхэн хүбүүд басагадые яажа мэхэлхэбши? Бүхы талаан бэлигээ гаргажа, үнэн сэхээр оролдожо хүдэлһэн зүжэгшэдэй наада үхибүүд тон дуратайгаар харадагынь үнэн даа.
Толгойдоо түрэһэн бодолһоо бүтэн зүжэг болоторнь шата бүхэндэнь өөрөө оролсожо хүдэлнэб. Эхилхэһээ мүнөө болотор нэгэшье зүжэг алдангүй, үхибүүдтэй адли харалсанаб. Тиихэдээ зүжэг бүхэнэй һүүлээрнь бидэ шүүмжэлэл хэнэбди. «Эндэ тиигэхэ аад, иигэжэ наадаабди, саашадаа тэрэнээ яагаа һаамнай дээрэ байхаб?» - гэжэ байгаад бултадаа хөөрэлдэнэбди. Тэрэнэй аргаар зүжэгһөө зүжэгтэ урганабди, хүгжэнэбди, - гэжэ хубиин театр байгуулагша хэлэнэ.
Гүрэнэй туһаламжаар, өөрынгөө бэрхээр
Ород Уласай Соёлой яаманай үүсхэлээр зохёон байгуулагдаһан «Большие гастроли» гэһэн түсэл 2014 онһоо хүдэлжэ эхилһэн байна. Энэ түсэлэй хүсөөр театрнууд мүнгэн туһаламжада хүртэжэ, гүрэн дотороо гастрольдо ябаха аргатай болоһон юм. Теэд энэ түсэлдэ орохо гээшэ тиимэшье бэлэн хэрэг бэшэ, гансал удха түгэлдэр һайн шанартай ажалнууд эрхимлэдэг. Шанга гэгшын шэлэн абалгын шата дабаха хэрэгтэй.
Нүүдэл маягтай «Аянша» театрай зохёоһон ажал һонирхолтой байжа, «Большие гастроли» гэһэн түсэлдэ оролсоһон байна. Тэрэнэй ашаар Чечен, Мордва Уласуудай үхибүүдтэ буряад арадайнгаа баян түүхэ, соёл дурадхаа.
- Холын нютагуудта үндэһэн Буряадайнгаа соёл уралиг харуулхадатнай, тэдэ зон хэр угтажа абанаб?
- Холын газараар ябахаһаа урид тэндэхи зонтой холбоо барижа хөөрэлдэдэг аабзабди. Бултанда ойлгосотой зүжэг харуулха байгаат гэһэн хөөрэлдөөн заримдаа болохоёо һанадаг. Хэды тиигэбэшье һүүлэй һүүлдэ булта бүхы юумэ ойлгоод, сэдьхэлээ ханаад байдаг даа. Жэшээнь, Чечен Уласта «Тахуунайн уршагта ябадалнууд» («Приключения Тахунай») гэһэн зүжэгөө абаашаһан байнабди. Аяар 400 гаран үхибүүдэй урда наадажа, халуун альга ташалганда хүртэһэмнай зүб мүрөөр ябаһыемнай гэршэлбэ ха юм. Гүрэнэй талаһаа бэелүүлэгдэдэг олон тоото грантнуудта хабаадажа, мүнгэн туһаламжада хүртөөд, олон зүжэгүүдые табиһан байхабди. Буряад Уласай Засагай газарай, Юрэнхылэгшын грантнуудые нэгэтэ бэшэ шүүгээд, тэрэнээ бэелүүлээбди, - гэжэ Эржена Дамбаевна хэлээд, үшөө иигэжэ нэмэнэ: - Ээлжээтэ грант бэшээд, тэрэнээ шүүжэ абахабди гэжэ бата найдамтай байгаабди. Һаяхана дүн гаргагдахадань, бидэ илагшадай тоодо ороогүйбди. Эхилхэһээ хойшо хабаадаһан урилдаандаа шүүдэг аад, мүнөө газаа үлэбэбди. Энэ баһа һургуули, дүршэл болоно. Бидэ, магад, ажалаа хүсэд һайнаар дүүргээгүй байгаабди. Саашадаа анхаралтай байгты гэһэн хэшээл үгтэбэ ха юм.
Ажалаа эмхидхэлгэ
«Мэргэжэлтэд бүхы юумэ шадаха», - гэжэ агуу Сталин дэмы хэлээгүй. Үнэхөөрөөшье бэрхэ мэргэжэлтэн хада урбуулха аргатай ааб даа. Тиимэһээ «Аянша» театрта дээдэ гарай зүжэгшэд уригдана. Х.Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын академическэ театрай, хүүхэлдэйн «Үльгэр» театрай зүжэгшэд өөрынгөө гол ажалһаа гадуур хубиин театрта нааданад.
- Бэрхэ, дүршэл ехэтэй хүн байбашье, бүхы юумэ гансаараа даагаад ябахань бэрхэтэй.
-Тиимэ, тон зүб. Түсэл бүхэндэ найруулагша, уран зураашад болон бусад ажалтан уригдадаг. Анхан эхилхэдээ, аяар Казань, Белгород хотонуудһаа уран зураашадые уридаг байгаабди. Тиихэдэ түрэл болоһон «Үльгэр» театрай уран зураашад, хүүхэлдэйнүүдые бүтээгшэд Сэсэг Дондокова, Чимита Зундуева гэгшэд шадамар бэрхээр ажалладаг. Бэлэн болоһон зүжэгүүдээ «худалдаха» хэрэгтэ менеджер басагадта хандаха саг ерэдэг. Мүнөө бидэ өөрын нюур шарайтай боложо, яһала хүн зондо мэдээжэ болонхойбди. Тиимэһээ ажалнай зүргэдөө оронги гэхэ байнаб.
- Шэнэ зүжэг бэелүүлхын тула репетици хэгдэдэг ааб даа. Өөрын байшан үгы аад, энэ талаар яажа гарасалдана гээшэбта?
- Бэлдэлгын ажал ябуулхадамнай, «Амар мэндэ» гэһэн буряад хэлэнэй һургуули амаргүй ехэ туһа үзүүлнэ. Буряад хэлэнэйнгээ, соёлой түлөө оролдожо ажалаа ябуулдаг хүтэлбэрилэгшэ Дарима Геннадьевна Матхановада баяртай байнабди. Аяар 15 зүжэгтэ хэрэглэгдэдэг хубсаһа хунар хадагалжа байха газар оложо үгэһэн Арадай Хуралай һунгамал Михаил Гергеновтэ мүн лэ баяраа мэдүүлнэбди.
Нэгэтэ шэлэһэн харгыһаа хадуурангүй, хэжэ байһан ажалаа үшөө эршэдүүлжэ, угсаата буряад арадайнгаа соёл уралиг улам бадаруулжа ябыт даа. Урдаа табиһан түсэбүүдээ дүүргэжэ, һанаһаа бэелүүлжэ, һарбайһанаа абахыетнай хүсэнэбди!
