2022 оной декабрь һара соо Эгэтын-Адагай дунда hургуулида РСФСР-эй ба СССР-эй арадай гэгээрэлэй отличник, Буряад Республикын габьяата багша, уран бэшээшэ Цырен-Ханда Жамсуевна Жамьяновагай 80 жэлэй ойдо зорюулагдаhан «Зархайн шэдитэ үльгэрнүүд», «Эдир Зархай» гэhэн хүүгэдэй театральна студинуудай мүрысөөн, «Табан сэсэн» гэһэн оюун ухаанай наадан Яруунын аймагай үхибүүдэй хоорондо үнгэрөө. Энэ хэмжээ ябуулга «Яруунын аймагай нютагай засагай байгууламжын 2022-2025 онуудта буряад хэлэ сахилга ба хүгжөөлгэ» гэhэн муниципальна программаар бэелүүлэгдэбэ.
Баруун Yльдэргэ нютагайм
Булан бүхэниинь -
Бүхы наһанайм шэмэг,
Бодол үзэлэйм домог, –
гээд, Цырен-Ханда Жамсуевна Жамьянова үлзы һайхан тоонто нютагаа энхэрэн дурдаһан байдаг.
Цырен-Ханда Жамсуевна 1942 оной намарай һайхан сагта юрын ажалша бүлэдэ гурбадахи үринь боложо түрэһэн намтартай юм. «А» үзэг танюулһан, арба тоодо һургаһан түрүүшын багша Бүүбэй Жалсановнае ехэ дүтэ һанажа, дурсажа ябадаг зантай байгаа:
«Үзэг номдо һургажа,
Үлгэн дэлхэй бэлэглээт.
Бурхантай танаа сасуулжа,
Бүхы наһаараа ябадагби.
Ороной тэнгэри һанажа,
Отошо шэнгеэр бододогби».
Улаан-Үдын багшанарай училищи амжалтатайгаар дүүргэжэ, эхин һургуулиин багшын мэргэжэлтэй нютагаа бусажа, дэмбэрэлтэй ажалайнь намтар эхилээ бэлэй.
1967 онһоо Эгэтын-Адагай дунда һургуулида 40 жэлэй туpшaдa таһалгаряагүй багшалаа. Цырен-Ханда Жамсуевна арадай гэгээрэлэй албанда ажаллахадаа, олохон үеын үхибүүдые орон нютагтань, түрэл хэлэндэнь, угайнь ёhо заншалнуудта дурлуулжа шадаhан байна. Шабинарайнгаа абьяас бэлигые хүгжөөхэ, зохёохы ажалда дэбжүүлхэ гэжэ ехэ ажал ябуулдаг байгаа. Yхибүүдтэеэ суг хамта зүжэгүүдые табиха, уран бэшээшэдэй кружок ябуулха, дүй дүршэлөөрөө хубаалдаха. Буряад хэлэнэй хүгжэлтын үргэн дэлисэтэйгээр урагшаа дабшалгада Цырен-Ханда Жамсуевнагай оруулhан хубита ехэ даа.
Цырен-Ханда Жамсуевнагай «Буряад үнэн», «Ярууна», «Дүхэриг» газетэнүүдтэ толилуулһан зохёолнуудынь олон даа. Тодорхойлбол, «Буряадай түрүү хүнүүд» гэһэн республиканска конкурсын оло дахин автор-лауреат болонхой.
Цырен-Ханда Жамсуевнагай ехэнхи шүлэгүүдынь 1994, 1995, 1996, 1997 онуудта бэшэгдэһэн байна. Бүтээлнүүдээ «Алтан субарга бодхооноб» гэһэн ном болгон, 2005 ондо хэблүүлэн гаргаа һэн. Цырен- Ханда Жамьянова - олон номой, дуунуудай автор.
Багшынгаа ашые һанахадаа,
Бага, ехэгүй – баранаймнай
Сэдьхэл уяран хайладаг,
Сэбэрхэн уһандал мэлмэрдэг.
Һайхан гүнзэгы үреэлээ
Һалбараад байһан сэсэгэй
Баглаа шэнгеэр үргэжэ,
Багшадаа барин һүгэдэнэбди…
Баяр хүргэн дохинобди.
Габьяата багшын 80 жэлэй ойдо зорюулагдаhан мүрысөөндэ Үльдэргын, Эгэтын-Адагай, Мужыхын, Нарhатын 1-дэхи ба Иисэнгын hургуулинуудай шабинар эдэбхитэй хабаадаа.
Театральна уран һайханай бүлгэмүүд «Зархайн шэдитэ үльгэрнүүд» (эхин ангиин hурагшад), «Эдир Зархай» (5-8-дахи ангиин үхибүүд) гэhэн мүрысөөнүүдтэ хабаадахадаа, дэлхэйн арадай онтохо, буряад уран зохёолшодой зүжэглэмэл зохёолhоо хэhэг, басни найруулан табиха ёhотой байгаа.
Һайндэрэй нээлтэ дээрэ Эгэтын-Адагай дунда hургуулиин захирал Дамдин Дугарович Цыденов, аймагай буряад хэлэнэй багшанарай хүтэлбэрилэгшэ Дарима Солбоновна Ганжурова, Цырен-Ханда Жамсуевна Жамьяновагай түрэлхид - Баярма Доксонжаповна, аша хүбүүн Амгалан Абидуевич амаршалгын үгэ хэлэхэдээ, багша, эжы, хүгшэн эжы Цырен-Ханда Жамсуевна тухай дулаахан үгэнүүдээр дурсан hанажа, үхибүүдтэ амжалта хүсэбэ.
2007 ондо Цырен-Ханда Жамсуевнагай бэшэhэн «Эгэтын-Адагай hургуулиин магтаал» гэhэн шүлэгынь хүгжэмшэн, Буряад Республикын соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ Ринчин Бурхиев дуун болгожо найруулһан байна. Һурагшадай хоор энэ дууень гүйсэдхэжэ, альга ташалганда хүртэбэ. Мүн «Эгэтын-Адагнай» гэhэн дуу Ринчин ба Дулсан Бурхиевтан харагшадта бэлэглэбэ. Удаань тайзан дээрэ Шираб Нимбуевай бэшэhэн «Тархайн хүбүүн Зархай» онтохоной залуухан, хүхюухэн Зархай – Цыденов Гэсэр, тэнгэриин басагад – Доржиева Дарина, Дамбаева Аяна, Новикова Вика, Харлай хаан - Лыгденов Жаргал гаража, үхибүүдые хүхеэбэ, баярлуулба. Энэ үдэшые хүтэлбэрилhэн 10-дахи ангиин hурагшад Гончиков Намжил Цыденова Сойжина хоёр театр тухай хөөрэлдэхэдөө, зүжэг хараха дуратай байhанаа мэдүүлбэд. Театр гээшэмнай онсо ехэ хүсэ шадалтай, олон тоото харагшадай анхарал өөртөө татаха аргатай юм гэжэ тэмдэглээд, Ярууна нютагайнгаа бэлигтэй артистнуудай уянгата зүжэгүүдые хаража, нюдөө хужарлуулжа, сэдьхэлээ баясуулжа, альга ташалгаар угтахабди гэжэ найдуулба.
Тайзан дээрэ үхибүүд уран шадабарияа, баян, сэбэр хэлэтэй байhанаа харуулжа шадаа. Ерээдүй сагта Буряад театрай тайзан дээрэ наадаха артистнуудшье болохонь магадгүй. Багшанарынь бэлэдхэлэй ехэ ажал ябуулhан байна.
Эрхимэй эрхимүүдынь, шадамар бэлигтэйшүүлынь түрүүлжэ, шагнал хүндэлэлдэ, бэлэг сэлэгтэ хүртэбэ. «Зархайн шэдитэ үльгэрнүүд» гэhэн мүрысөөндэ Эгэтын-Адагай дунда hургуулиин 1-2-дохи ангиин hурагшад «Муура багша» гэжэ онтохо эрхим hайнаар харуулжа, 1-дэхи hуурида гараба (хүтэлбэрилэгшэд-Доржиева С.П., Будаева З.Ц.). Энэл hургуулиин 3-4- дэхи ангиин hурагшад «Будамшуу» зүжэг (хүтэлбэрилэгшэд - Бардуева О.Ж., Лыгденова Д.Д), Нарhатын 1-дэхи hургуулиин үхибүүд «Табан нүхэд» онтохо ( хүтэлбэрилэгшэ - Ешеева Д.Н), Yльдэргын hургуулиин hурагшад «Гал гуламтын заяаша» гэhэн онтохо наадажа, 2-дохи, 3-дахи hууринуудые эзэлбэд. Урмашуулгын шанда Иисэнгын үхибүүд хүртэбэ. (хүтэлбэрилэгшэ - Цыренжапова М.Х).
Шадамар бэрхээр наадаhан үхибүүдые жюри тэмдэглээ. «Уран шадабари» номинацида Эгэтын-Адагай дунда hургуулиин 2-дохи ангиин hурагша Жалсанова Мария, «Уран хэлэн» номинацида Yльдэргын дунда hургуулиин 4-дэхи ангиин hурагша Цыренова Янжима, «Талаан бэлиг» номинацида Нарhатын 1-дэхи hургуулиин 3-дахи ангиин hурагша Дабаева Саяна шагнагдаба.
«Эдир Зархай» мүрысөөндэ 1-дэхи hуури Эгэтын-Адагай hургуулиин театральна уран һайханай бүлгэм эзэлээ (Ш.Нимбуев «Дүрбэн бэрхэ», хүтэлбэрилэгшэд – Доржиева Ц.Б., Лыгденова Б.Ц.), 2-дохи hуурида Yльдэргын дунда hургуулиин эдир зүжэгшэд гараа (А.Тороев «Хомхой шоно», хүтэлбэрилэгшэ - Будацыренова Ц.Ц.). Шангай 3-дахи һуурида - Мужыхын дунда hургуулиин шабинар (Г. Чимитов «Эрэ тахяа», хүтэлбэрилэгшэ - Ганжурова Д.С.). Урмашуулгын шан Иисэн- гын үхибүүдтэ барюулагдаа (хүтэлбэрилэгшэ - Базарханова Л.Д.).
Эхэ хэлэеэ, ёһо заншалаа хэр һайн мэдэнэ гээшэбибди гэhэн зорилготойгоор «Табан сэсэн» гэһэн оюун ухаанай наадан 9-11-дэхи ан- гиин hурагшадай дунда үнгэрөө. Энэ наадан 5 номинациhаа бүридөө: визиткэ-танилсалга, Яруунын аймагай 95 жэлэй ойдо зорюулагдаһан «Минии тоонто нютаг» видеопрезентаци, «Би оршуулагшаб», «Буряадаймнай баялиг», «Дууша арад». Yльдэргын дунда hургуулиин «Мүшэд» бүлгэм түрүүлжэ гараа. Эгэтын-Адагай дунда hургуулиин «Хараасгай» бүлгэм 2-дохи боложо тодороо, харин Нарhатын дунда hургуулиин «Бу- ряад зон» бүлгэм 3-дахи hуури эзэлбэ. Урмашуулгын шанда Мужыхын дунда hургуулиин «Бэлиг» бүлгэм хүртөө.
Түрэл hайхан буряад хэлэндэ зорюулагдаhан hайндэр бултанда hайшаагдаа.
