Дарима нёдондо уран һайханай академи амжалтатайгаар түгэсхэһэн юм. Уран зураашадые бэлдэдэг һуралсалай гуламтань гүрэн соогоо эгээл мэдээжэ. Нева мүрэнэй хажууда байгуулагдаһан дээдэ һургуули 1757 онһоо хойшо бэлигтэй уран зураашадые һургажа гаргана.
“Академиин байшан ороходо, нюдэ һаргама гоё, урданай үе сагта орошоһон шэнги. Ондоо замбуулин руу тудаһан мэтэ байдаг”, - гэжэ Дарима һуралсалайнгаа гуламта тухай хөөрэнэ һэн.
Дариматай уулзажа, уран зураашанай харгы яажа шэлэһэн тухайнь, тэрэнэй дэлгээһэн үзэсхэлэнгүүдээр болон уран ажалнуудаарнь һонирхобобди. Мүнөө Дарима Р. Мэрдыгеевэй нэрэмжэтэ уран һайханай һургуулида багшална. Энэ һургуули өөрөө түгэсхэһэн юм.
- Үхибүүн бүхэниие гэртэхиниинь бүхы юумэндэ һургаха гэжэ шиидээд, элдэб кружогуудта ябуулдаг гээшэ ааб даа. Минии аба эжы илгаагүй. Хүгжэмэй һургуулида, бассейндэ ябадаг һэм. 13 наһатайдаа уран һайханай зуралгын һургуулида орооб. Айхабтар ехээр зураха дуран тиихэдэ үгы байгаа. Үхибүүн байхадаа, бусадһаа илгаагүй, адлихан зурагша һэм даа. Зурахаяа ошоходоо, амархаяа ошоһон шэнги байгша һэн. Һургуулиингаа һүүлээр долоон хоногтоо нэгэ хэды дахин ошохош даа.
- Үхибүүндэ уран зуралга хэрэгтэй гү?
- Мүнөө болоод байхада, хэрэгтэй гэжэ хэлэхэ байнаб. Юундэб гэхэдэ, үхибүүн һанаһан, бодоһон юумэеэ саарһан дээрэ харуулна. Юумэ зурахадаа, ухаан бодолынь түргэн гүйнэ, уураг тархиин жэжэ шолоохойнууд хүдэлжэ, хүгжэжэ эхилнэ. Зурахада, пластилинээр юумэ хэхэдэ, ехэ һайн. Багашуулаа заатагүй зуража һургаха хэрэгтэй гээд хэлэхэ байнаб.
- Заал һаа уранаар зуралгын һургуулида ошохо хэрэгтэй гү?
- Үгы юм ааб даа. Зуралган гээшэмнай ухаан бодолоо, сэдьхэлээ сүлөөлүүлдэг арга гэжэ хэлэхэ байнаб. Долоон хоногтоо нэгэ дахин ганса багашуул бэшэ, харин томошуулшье зуража байгаа һаа, сэдьхэлдэтнай һаруул, уужам, хүнгэн болохо. Энээхэн боро байдалда гэрэл татама үнгэнүүд орошохо.
- Аба эжышни шиниингээ шэлэһэн харгыда хэр ойлгосотойгоор хандааб?
- Гэртэхимни минии шэлэһэн юумэ нэгэшье буруу гэжэ хэлээгүй. Дуратай юумэеэ хэхэеэ оролдоорой, бидэ шамайгаа дэмжэхэбди гэдэг.
Дарима Кантакова хэлэ шудалагша, хари хэлэнэй багша, оршуулагша болохошье байгаа. Теэд хуби заяан гээшэмнай хүниие эндэ тэндэ туршуулаад, эрьюулээд, дээрэһээ үршөөгдэһэн харгыдань дүтэлүүлжэ асардаг заншалтай. Улаан-Үдын хэлэ шудалдаг шэглэлэй 3-дахи дунда һургуули дүүргээд, Хитад гүрэн ошожо, хитад хэлэ шудалха гэжэ шиидээ. Теэд нэгэ хэды саг соо һуража, тэрэнээ орхихо баатай болоо.
- Хитадта һуража байхадаа, зураха дурамни хүрөө. Мэрдыгеевэй нэрэмжэтэ һургуулида абаһан эхин һургуулиин мэдэсэеэ бүри үргэн болгохо бодол ухаандамни ерэжэ, Хитадһаа нютагаа бусаад, Эрхүүгэй уран зуралгын дунда мэргэжэлэй һургуулида орооб. 5 жэл һураха аад, 4 жэлынь һураад орхёоб. Санкт-Петербург ошохо гэжэ шиидээд, Репинэй нэрэмжэтэ уран зуралгын академидэ шалгалта тушаагаад орооб.
- Шинии һураха сагта Буряадһаа оюутад һурадаг байгаа гү?
- Үгы. Намһаа 10 жэл урид һураһан байгаа гэжэ намда хэлээ һэн.
- Тэндэ хэр олон залуушуул һураха дуратай байдаг гээшэб?
- Зон олон. Харин минии шэлэһэн таһагта зон үсөөншэг байгша һэн. Би “художник-график” гэһэн мэргэжэлээр дүүргээб. Эгээл хүндэ хүшэрыень шэлэн абаһан байгааб. Шэлэн абалгын шатада өөрын “портфолио” харуулһанай удаа саашаа гарахаш. Удаань 12 үдэрэй туршада үдэр бүри үглөөнэй 9 сагһаа үдэшын 5 болотор юумэ зураха хэрэгтэй байгаа. Ехэ харюусалгатай һэн. Шалгалта барижа, одоошье оюутан болооб. Санкт-Петербургда һайн һанаатай зоной минии харгыда дайралдаһанай ашаар лэ энэ академидэ орооб гэжэ һанагшаб.
Дарима Кантакова уран зуралгын шатада 500 гаран оноо абажа, эрхимүүдэй тоодо ороо. Бэлигтэй, урагшаа һанаатай, зориһондоо хүрэдэг Даримада Репинэй нэрэмжэтэ уран һайханай академидэ һурахань ехэ һайшаагдаа.
- Графическа факультет ехэ һонин юм. Оюутад графика бүтээлгын элдэб арга боломжонуудта эндэ һурадаг, номуудые онсо маягтайгаар бии болгодог, зурагуудые, ородоор хэлэбэл, иллюстрацинуудые бүтээжэ һурадаг юм. Үшөө оюутан байхадаа, ном шэнэлдэг газарта номуудай макет хэжэ һураабди. Эхин дээрээ хүндэ байгаа, теэд “оролдоһон хүн ороолон болохо” гэжэ хэлсэдэг гүб даа. Оролдооб, туршааб, үрэ дүнтэй байгаа. 3-дахи курсын һүүл багта нэгэ хэды оюутадые, тэрээн соонь би оролсоһон байгааб, ном хэблэдэг Хитадай байшан руу академиһээмнай эльгээгээ. Тэндэ номуудынь һонирхол татамаар хэгдэнэ. Ном нээхэдэшни, эндэ тэндэһээнь һонирхолтой зурагууд, ородоор хэлэбэл, “вставканууд” бии болоно. Хитадта хараһан, үзэһэн юумэеэ хэрэглэн, һара хахад соо номуудай макет хэхэ даабаритай байгаабди. Хүн бүхэмнай 4-4 макет хэжэ шадаа.
- Тиимэ онсо маягтайгаар бүтээгдэһэн номууд Буряадта хэгдэдэг гээшэ гү?
-Улаан-Үдэдэ үгы гэжэ ойлгоо һэм. Харин Москва, Санкт-Петербургда хэгдэдэг. Энэмнай ехэ онсо хандасатай ажал гээшэ. Ехэнхидээ гар ажал. Һайн шанартай, барихада, зөөлэн саарһан хэрэгтэй. Эндэ тиимэ саарһа бэлээр олохогүйш. Захил хэжэ абабал, болохо юм ааб даа. Би энэ тэрэ захилнуудые хэнэб, блокнот юумэ гараараа хэдэгби. Ажалынь удаан, сүлөө саг хэрэгтэй. Буряадай “Гэсэр” эпостэ иллюстраци хэжэ эхилээ һэм, мүнөө тэрэнээ үргэлжэлүүлжэ, номой бүхы зурагуудые зураха ехэ түсэб өөртөө табяад байнаб. Бүтэхэл байха гэжэ ехэтэ найданаб. Тон түрүүн ном соохи бэшэгдэһэн үгэнүүдыень типографида хэблэжэ гаргаад, офортно станогууд дээрэ гаргажа, гадарыень модоор хэхэ һанаатайб. Баһа гар ажал болохол даа. Саг ба мүнгэ алтан хэрэгтэй. Иимэ түхэлэй ном олоор гаргажа болохогүй.
- Буряад уран зураашадһаа хэр олон зониие танихабши?
- Сэхыень хэлэбэл, ехэнхииень танихагүйб. Дунда һургуулияа түгэсхэһөөр, Улаан-Үдэдэ удаанаар байгаагүйб. Һаял ерэһэн болоноб. Нэгэ хэды уран зураашадтай танилсаад байнаб.
Ц.Сампиловай нэрэмжэтэ уран һайханай музейдэ дэлгээгдэһэн Дарима Кантаковагай ажалнуудтай февралиин 20 болотор танилсаха аргатайт. Залуу уран зурааша элдэб хэмжээнэй үзэсхэлэнгүүдтэ хабаадаһан юм. Гараараа хэдэн номуудые бүтээһэн бэлигтэй буряад басаган. Иимэл даа, залуу уран зураашын харгы зам. Саашадаа Даримын ажалнууд дэлхэй дүүрэн суурхажа, Буряадайнгаа нэрэ һүлдые дээрэ үргэн ябаха гээд найданабди. Буряадай Уран зураашадай холбооной түрүүлэгшэ Евгений Болсобоевой хэлэһээр, Дарима Кантаковае тус холбооной гэшүүн болгохо саарһа дансанууд Москва хото эльгээгдээд байна.
