Июниин 1 –һээ театрай ажалшад булта зунай амаралтада гарахань.
Бидэ мүнөө театрай уран һайханай талаар хүтэлбэрилэгшэ, Росси гүрэнэй соелой габьяата ажалшан, Буряад Уласай арадай зүжэгшэн Саян Жамбаловтай тус театральна хаһын дүнгүүд тухай хөөрэлдэбэбди.
- Саян Цыдыпович, энэ театральна хаһамнай сагһаа урид хаагдаба гээшэ. Юун гэжэ энэ бүхы байдал тухай бодонобта, хаһынгаа дүнгүүд тухай тобшолон хөөрэжэ үгыт.
- 88 –хи театральна хаһаяа хамшаг үбшэнэй шалтагһаа боложо эртэ дүүргэхэ баатай болобобди. Энэ сезоноо нээхэдээ, хоёролжон найма тоотой хадаа азатай байһай гэжэ найдан, олон түсэбүүдтэй, олон хүсэлнүүдтэй сог залитайгаар ажалаа эхилээ һэмди. Теэд, түсэблэһэн хэрэгүүдээ хараалагдаһан сагайнь болзор соо бэелүүлээбди гэжэ тоосохо байнаб. Харин, коронавирус үбшэнэй шалтагаар мартын һүүл багаар театраймнай ажабайдал гэнтэ тогтожо, хэдэн зүжэгүүд хоригдожо, бүхы ажалшад тараагдажа, гэр гэрһээ онлайн аргаар ажаллаабди. Хабарай һарануудта түсэблэгдэһэн олон хэмжээ ябуулганууднай, шэнэ зүжэгүүднай, гастрольнууднай бэелүүлэгдээгүй. Ямар зүжэгүүд бэ, гэбэл: Агууехэ Илалтын 75 жэлэй ойн баярые дашарамдуулан, Цырен-Дондок Хамаевай «Хэнзэ ногоон» гэһэн романаар зүжэг харуулха хүсэлтэй байгаабди ба энэ сезон Александр Островскиин «Гроза» гэһэн зүжэгөөрнь дүүргэхэ түсэб байгаа.
- «Хэнзэ ногоон» зүжэгээ zoom гэһэн тусхай хабсаргалтаар бэлдээт гэжэ мэдэнэбди.
- Гэр гэртээ һууха үедөө онлайн аргаар ажалаа хэхэ шэнэ онол аргануудые шудалнабди, тэдэнэй нэгэн гэхэдэ - энэ zoom арга, театртаа сугларха эрхэгүй хадаа, онлайн дэбисхэр дээрэ суглараад, видео-хуралдаануудай аргаар зүжэгөө бэлдэнэбди. Мүнөө аха захатан зүжэгшэдөөрөө «Хуби заяанай чемодан» гэһэн зүжэг бэлдэжэ эхилээбди. Намартаа эдэ зүжэгүүдээ харуулхабди гэжэ харагшадаа найдуулаяа.
- Мүнөө жэл Щукинэй нэрэмжэтэ дээдэ һургуулиин оюутаднай ерэхэ…
- Тиихэ даа. Найман оюутаднай мүнөө онлайн аргаар түгэсхэлэйнгээ шалгалтануудые барижа байнхай. Тэдэнэйнгээ дипломна зүжэгүүдые ерэхэ сезонай эхиндэ харуулхабди. Yнгэрэгшэ жэл дээдэ һургуулиингаа Учебнэ театрай тайзан дээрэ хэдэн зүжэгүүдээ харуулаа, нүүдэл тоглолтонуудаар манай гүрэнэй хото нютагуудаар ябаа. Зүжэгшын һургуули гаражал, үзэжэл, дадал дүршэлөө хүгжөөжэл, хурсадхажал ябана гээшэ.
- 88-хи хаһын тон шухала, ялас гэмэ үйлэ хэрэгүүдые дурсан хэлэбэл, энэ хаһаяа «Алдар – хүн ба онгосо» гэһэн толголтоор эхилһэн байнат…
- Түрэл арадайнгаа баатар хүбүүн Алдар Цыденжаповай нангин дурасхаалыень мүнхэлэлсэжэ, ургажа ябаһан улаан бургааһадай, залуушуулай Эхэ орондоо дуратайгаар хүмүүжэлгын арюун хэрэгтэ өөрын хубитаяа оруулдагбди. Тиигээд Росси гүрэнэй Баатар Алдар Цыденжаповай нэрэмжэтэ онгосын уһан дээрэ табигдахадань, энэ баярта тус тоглолтоёо зорюулаа һэмди. Театрайнгаа газаа, хүхэ номин тэнгэри доро тэрэ тоглолтомнай үнгэрөө һэн, зандаа олон харагшад ерэжэ хараа һэн. Иимэ нээмэл тоглолтонуудые заншалта болгохо гэжэ һанаан бии.
- Буряад драмын театр хадаа жэл бүхэн фестивальнуудта хабаададаг, урилганууд ороһоор…
- Намартаа хоёр театрай наадамуудта эршэтэйгээр хабаадаабди. Эрхүү хотодо түрүүшынхиеэ үнгэргэгдэһэн «Байкальский талисман» гэжэ нэрэтэй Уласхоорондын театральна фестивальда манай театрай «Yншэн сагаан ботогон» зүжэг хабаадаа, лауреат боложо бусаа һэн.
Тэрээнһээ гадуур, дүрбэн жэлэй нэгэ дахин болодог Театральна Олимпиадада хабаадаха аза талаантай байгаабди. Энэмнай бүхэдэлхэйн хэмжээнэй, ехэ зиндаатай театрай наадам гээшэ, Росси гүрэнэй таби гаран үндэһэтэнэй театрнуудһаа 5 лэ театр шэлэн абтагдажа, Олимпиадын программа соо орообди. Санкт-Петербург хотын Брянцевай нэрэмжэтэ эдир харагшын театрай тайзан дээрэ хоёр үдэрэй туршада «Бэлшэрэй түүхэ» гэһэн зүжэгээ харуулһан байнабди.
- Бүхэдэлхэйн театральна Олимпиадаһаа бусаад, дахин Эрхүү можо руу тэгүүлээт…
- Тиигээ, намар бүхэн Эрхүү хүршэнэртөө, хабар бүхэн Шэтэ, Ага хүршэнэртээ нүүдэл тоглолтонуудаа эмхидхэн, айлшалдаг заншалтайбди. Усть-Ордын Буряад тойрогой олон нютагуудаар зүжэгүүдтэеэ аяншалаабди. Апрель һара соо Yбэр-Байгалай хизаараар ба Агын Буряадай тойрогоор түсэблэгдэһэн гастрольнууднай болоогүй. Жэл бүхэн халуунаар хүлеэдэг, угтан абадаг харагшаднай бэлдэһэн 13 зүжэгыемнай бултанда мэдээжэ шалтагаар хаража шадаагүйнь харамтай юм ааб даа…
Yшөө юуб гэхэдэ, «Большие гастроли» гэһэн федеральна программар Тыва Улас ошохо түсэбнай бэелээгүй ба Москвада үнгэрдэг губернскэ театрнуудай фестивальда манай театрай «Полет. Бильчирская история» гэжэ зүжэгнай хабаадажа шадахагүй болоно.
- Хэды шэнэ зүжэг энэ хаһада мүндэлөө гээшэб?
- Ноябрь һара соо уран найруулагша Артем Устиновай табиһан «Аламжи» гэһэн зүжэг харагшадайнгаа һонорто дурадхаабди. Энэ зүжэг хадаа түрэл арадайнгаа үльгэр түүхэнүүдые театрай оршондо тааруулжа шэнжэлһэн ажалаймнай түгэсхэл болоо гэжэ дабтан хэлэнэб. Баатар ба тэрэнэй баатаршалга тухай үльгэрнүүдэй нэгэн болохо, эрдэмтэн Цыбен Жамсараногой бэшэжэ мүнхэлһэн «Аламжи Мэргэн» үльгэрэй аялгаар найруулагдаһан зүжэгнай олоной һонирхол татаа. Гансашье харагшадай бэшэ, театрые шэнжэлдэг, үзэдэг зоной талаһаа анхарал байгаа. «Ново-Сибирский транзит» гэһэн фестиваль- мүрысөөндэ урилга абаһан аад, энэ коронавирусэй шалтагһаа боложо, ерэхэ жэл үнгэргэгдэхэдэнь, тэндэ заабол хабаадахабди. Манай гүрэнэй театрай эгээл шухала «Алтан Баг» фестивалей экспертнүүд ерэжэ, хараад ошоо.
Тиигээд манай театрай зүжэгшэн Булат Самбиловай «Иргүүтэй» гэһэн пьесээр Виктор Жалсанов «Наян Наваа» зүжэг найруулан табяа. Эдэ хоёр мүндэлһэн зүжэгүүд хадаа театрай шэнэ шэнжэлхы ажалай дүн болоо. Шэнэ буряад зүжэгүүдые бии болгохо зорилготой элдэб туршалганууд, тусхай лабораторинууд урда хаһада үнгэргэгдэһэн байна гэжэ һануулнаб.
- Ольга Ломбоевагай пьесэнь энэл лабораториин гаршаг доро бүтэһэн…
- Тиимэ. Олиин «Эмгээ» гэжэ пьесэнь бүхы Росси гүрэн дотор үнгэргэгдэдэг «Ремарка» гэһэн мүрысөөнэй 12 эгээл эрхим пьесэнүүдэй тоодо орожо, ехэ амжалта туйлаа.
- Мүнөө жэлэй лабораторида хэды зон хабаадааб?
- 11 хүн мүнөө пьесэнүүдээ бэшэжэ байнад, театрһаа гадуур ажалладаг, буряад хэлэн дээрэ бэшэдэг олон авторнууд хабаадажа байһандань урма баяртай байнабди.
- Жэл бүхэн театр ажалшадайнгаа гү, али театрай хүгжэлтэдэ онсо нэмэри оруулһан ажаябуулагшадай ойн баяр тэмдэглэдэг гээшэ.
- Тиимэ даа. Мүнөө хаһада баһал олон ойн баярнууд тэмдэглэгдээ. Октябрь һара соо «Эдир Будамшуу» мүрысөөнэй 15 жэлэй ойн баяр үнгэрөө. Хэнэйшье мэдэһээр, буряад хэлэеэ хүгжөөһэн энэ дэмбэрэлтэ хэрэгые Россиин арадай артист Михаил Елбонов үүсхэл эдэбхи гаргажа, зохёон, эмхидхэн байгуулһан түүхэтэй. Жэл бүхэн буряадай ажаһуугаа бүхы нютаг нугануудта мянгаад хүүгэд олон шатануудтань хабаадажа, эгээл бэрхэ, эгээл ошо абьяастай хүбүүд манай театрай тайзан дээрэ гаража тоглон мүрысэдэг.
Саашань тоолобол, 37 жэлэй туршада һэлгэшэгүй манай театрай захиралаар хүдэлһэн, олон амжалтануудые туйлуулһан Цырен Балбаров даргын 100 жэлэй ойн баярые тэмдэглээбди. Энэ хүнэй манай театрай хүгжэлтэдэ оруулһан габьяань сэгнэгдэшэгүй ехэ, тиимэһээ нангин дурасхаалыень тон наринаар сахин ябадагбди. Аха захатамнай ехэ дулааханаар дурсан һанадаг, тэрэ дулаахан дурсамжануудынь театрай захилаар буулгагдаһан «Генерал в искусстве» гэһэн фильм соо булта ороо. Тэрэ буулгабари хадаа «Зүрхэндэмнай мүнхэдөө» гэжэ нэрэтэй ойн баярай тоглолтын үедэ олоной анхаралда дурадхагдаа һэн.
Декабрь һара соо Россиин арадай зүжэгшэн Марта Зориктуевагай ойн баярта зорюулагдаһан «Театртаа жаргалтайб» гэһэн бенефис үнгэрөө һэн. Тэрэнээ олон харагшадай гуйлтаар Уласхоорондын Эхэнэрнүүдэй һайндэртэ зорюулан дабтаа һэмди.
- Баяртай һонин дуулдаад лэ байна, «Yншэн саган ботогон» тухай хэлэжэ үгыт.
- Энэ зүжэгнай «АртМиграция» гэһэн бүхы гүрэнэй хэмжээндэ үнгэрдэг фестивальда хабаадаха урилга абаад байна. Тус фестивальда гурбан жэлэй саана «Полет. Бильчирская история» зүжэгнай 108 зүжэгүүд сооһоо шэлэн абтагдажа, харалгын удаа олон һайшаалнуудта хүртөө бэлэй. Тэрээнһээ гадна «Yншэн саган ботогон» хадаа театральна критик Нияз Игламовай үндэр сэгнэлтэдэ хүртөө һэн.
- Театрнай хэзээ ажалдаа гарахаб?
- Июлиин 8-да ажалдаа булта гарахабди. Тэрэ саг болотор байдалнай һайжараад байха гэжэ найдан, этигэн, сэдьхэн байхабди. Тиигээд, августын 1 –һээ биледүүдээ худалдажа эхилхэбди, тиимэһээ харагшадтаа бүхы театрайнгаа зүгһөө дахин уулзатараа баяртай гэхэ байнаб!
- Баярлаа.
Автор – Намжилма Цыденова, Буряад драмын театрай уран зохёолой таһагай мэргэжэлтэн.
