Үнгэрһэн амаралтын үдэр, сентябриин 27-до, «Дүрбэн бэрхэ» гэжэ урилдаа «Буряад-ФМ» радио Ивалгын дасанда эмхидхэбэ. Сагаалганай үедэ аймаг бүхэнэй хоёр-хоёр түлөөлэгшэд бэе бэетэеэ сэсэ буляалдан урилдаһан байгаа. Тэрэ урилдаа радио шагнагшад агаарай долгёор соносоһон байха юм. Эгээл эрхимүүдынь түгэсхэлэй шатада гараа һаабза. Хорото үбшэнһөө боложо хойшолуулагдаһан һүүлшын урилдаан гансал хабаадагшадай болон сэдхүүлшэдэй дүхэригтэ үнгэрбэшье, олондо харуулагдахаар буулгагдаа. Һаяын сагта видео- буулгабарииень хараха арга боломжо үгтэхэ.
Үүргэнь ехэ лэ!
Нютаг бүхэнэй хэлэнэй нугалаа задалһан «Буряад-ФМ» радио бүгэдэ буряадуудай соносожо эхилһээр, дүрбэн жэл гүйсэбэ. Түхэреэн хоног соо түрэл абяа шагнаха аргатай болоһондоо илангаяа үбгэд, хүгшэд ехэ баяртай. «Арайл радиогоор дуугарха зомнай үнөөхил үндэр наһатан болошоно», - гээд, Буддын шажанай заншалта Сангхын Бандида Хамба лама Дамба Аюшеев онсолон тэмдэглэнэ. Тиимэһээ ерээдүй руу харасаяа табин, залуу халаантайл ажал ябуулха хэрэгтэй гээд, хүгжэлтын зүг руу залана. Эхин дээрээ эгээл хүндэтэй аха захатандаа үгэ үгөө һаа, саашадаа түлэг наһандаа ябаһан хүбүүд басагадые хабаадуулха, үхибүүдтэй хүдэлхэ саг тулан ерэбэ гээд, дүрбэн жэл соо дүршэлтэй болоһон сэдхүүлшэд ойлгобо.
Бүри 1990-ээд онуудта эрдэмтэн Бата Баяртуев болон Зэгбэ Гомбожабайн үүсхэлээр байгуулагдаһан «Дүрбэн бэрхэ» наадан «Буряад-ФМ» -эй долгиндо шэнээр һэргээгдэжэ, Сагаалганай үедэ хоёр жэл ээлжэлэн үнгэрөө. Тиигэжэ сэдхүүлшэд нютагайнгаа уран хэлэтэй, хурдан ухаатай хүнүүдые студида урижа, урилдаа үүсхэһэн байна. Энээн тухай «Буряад-ФМ» радиогой захирал Жанна Дымчикова нааданай эхиндэ дуулгаба.
«Дүрбэн бэрхэ» наада зохёон байгуулагшад:
- Буряад Уласай Толгойлогшын ба Засагай газарай Үндэһэ яһатанай хоорондын харилсаанай хороон
- Буддын шажанай «Даши Чойнхорлин» ехэ һургуули
- «Буряад-ФМ» радио-субаг
- «Зула» гэһэн үндэһэн заншал, соёл дэмжэлгын жаса
Этигэлэй Хамба ламын ордоной урда урилдаа нээлгын баяр ёһолол үнгэрөө. Тиигэжэ нютагаа түлөөлһэн сэдхүүлшэд нюураа харуулан, жэрылдэн зогсобо: Хяагтын үдэр хүтэлэгшэ Тумэн Гындунов, Сэлэнгын - Баирма Жанцанова, Ивалгын - Лариса Абашеева, Түнхэнэй - Светлана Базарова, Захааминай - Аюна Дылгырова, Ахын болон Алайрай - Туяна Дондокова, Эрхүү буряадуудай - Лариса Хабусова, Мэдэгма Цыренова, Хурамхаанай болон Баргажанай - Эрдэм Будаин, Баирма Раднаева, Яруунын – Сэсэгма Цыбикова, Хори - Мухар-Шэбэрэй - Сарюна Эрдынеева, Хэжэнгэ-Бэшүүрэй - Цырегма Гергенова, Загарайн – Цыцыгма Дашиева, Ононой хамнигадай - Бадмажаб Гындынцыренов.
«Нюураар нэрэтэй, нютагаар сэнтэй»
«Дүрбэн бэрхэ» нааданай түгэсхэлэй шатада суглуулагдамал 6 бүлгэм хабаадаа. Жэшээнь, Хориин Түмэн Цыремпилов, Хэжэнгын Цырендолгор Бадмацыренова, Загарайн Гарма-Ханда Мижитдоржиева, Агын Александра Цымпилова гэгшэд хори буряадуудай нэгэ бүлгэм байгуулаа. Гадна хонгоодор, эхирэд-булагад, баргажан, сэлэнгэ буряадууд болон Ононой амяараа бүлгэмүүд болоо.
«Дүрбэн бэрхэ» нааданай нэрэ абаһан урилдаамнай хүнэй ухаан бодол гүйлгэхэ, һанаамгай һонорые тодолхо зэргэтэй. Шагайн 4 бэрхые тудхаан хаяха гээшэ тон хүндэ гэдэг, тэрээн мэтэ нааданда илаха гээшэ мүн лэ хүндэхэн байха», - гээд, хүтэлэгшэд тэмдэглээ.
Уран гартанай урилдаан
Урилдаанай энэ шатын эрилтээр эрэшүүл ташуур гүрэжэ, эхэнэрнүүд нооһо ээрэжэ урилдаха ёһотой байгаа. Бүлгэм бүхэнһөө нэгэ-нэгэ түлөөлэгшэд оролсоһон байна. Эгээл һайн шанартай ташуур Бадмажаб Гындынцыренов гүрөө гээд, шүүгшэд тэмдэглээ. Хэрбэеэ Ононой урид ташуур гүрэжэ байдаг һаань, заримашуул урилдаанай урдаханал иимэ шадабаритай болоо. Эгээл залуу хабаадагша Алдар Бадмаев (сэлэнгэ буряадуудай түлөөлэгшэ) тон хурданаар гүрэһэн байна. Һонор ухаатай хүбүүн үбгэн абаяа хараад һурааб гэжэ хэлээ.
Нооһо ээрэхэ шадабаритай эхэнэрнүүдэй дундаһаа Ахын Будалия Аюшеева эгээл хурдан байба.
Ажабайдал тухай
«Уладай сэсэндэ алдуу гэжэ үгы» гээд арад соо үгэ бии. Хүн зоной амидаралда хэдынэйшье үедэ бэрхэшээлнүүд ушараад лэ байдаг. Мүнөө үеын байдал ямар бэ? Сэдьхэлыемнай юун зобооноб? Юу хэбэл, һанаан тэниихэб? Байдалдаа дайралдаһан хэсүү асуудалнуудые ямар аргаар шиидхэхээр гээшэб? Эдэ бүхы асуудалнуудта харюу бэдэрэн зугаалдая. Урилдаанай эрилтээр бүлэг бүхэн асуудал табин, нүгөө бүлгэмэйхидэй һанамжа шагнаха, зүрилдэхэ, зүбшэхэ, асуудал табиха аргатай байгаа.
Яагаад залуушуулаа нютаг руунь бусааха, мүн эхэ байгаалияа аршалан хамгаалха тухай асуудалнуудые хабаадагшад бодхоогоод, харюу бэдэрээд туршаа. Бог шоройдоо барюулшаһан орон нютагаа, абарха хэрэг – ухаан соомнай, соёлжоһон арадуудай зэргэдэ үшөө хүрөөгүйбди гээд, хабаадагшад тэмдэглээ.
Баргажан буряадуудай бүлгэмые түлөөлһэн ниитын ажал ябуулагша Эрдэм Гомбоев буряад арадай мүнөөдэрэй тон шухала бэрхэшээл – буряад хэлэн гэбэ.
«Та яагаа дээгүүр бодонот. Жэжэхэн бэрхэшээлнүүдые бодхоохо, хэлсэхэ байгаабди. Жэшээнь, минии Хандагай нютагта сэсэрлигэй хүмүүжүүлэгшэ тахал үбшэнэй һүжэрһэн сагһаа бүри багахан салин абажа эхилээ. Хотын автовокзалда яахадаа түлбэриеэ картаар түлэжэ болохогүй гээшэб? Эдэ мэтын дутуу дундануудые дары түргэн шиидхэхээр ха юм», - гэжэ Хориин түлөөлэгшэ Түмэн Цыремпилов тобшолол хээ.
Һүүлшын урилдаанууд
Нютаг оронойнгоо нэрэ дээрэ үргэжэ, байдалынь һайжаруулжа ябаһан түрүү бодолтой уран гартанай бүтээһэн зүйл, уралиг, үйлэдбэри зар-мэдээгээр олондо мэдүүлхэ гэһэн зорилготой урилдаан соносхогдоо. Сэлэнгээрхин - Ноёхоной айраг, ивалгаархин - боово, Загарай - «Талын нүүдэлшэн» гэжэ аяншалгын түб гэхэ мэтэеэ хабаадагшад олондо дуулгахаяа оролдоо. Намарай ажал ба ёһололнуудые, Агуу Илалтын 75 жэлэй ойдо зорюулһан хөөрөөнүүдые хабаадагшад дэлгэһэнэй дараа блиц- асуудалнуудта харюусаа.
Дүнгүүд
Жюриин гэшүүд нааданай дүнгүүдтэй танилсуулхадаа, илагша гэжэ үгы – бултадаа адли тэгшэ байгаат гэжэ тэмдэглэһэн байна. Түрүүлһэн 3 команда 0,5 оноо илгаатай байгаа. Хори буряадуудай бүлгэм - 1-дэхи һуури, сэлэнгэ буряадууд – 2-дохи һуури, хонгоодорнууд – 3-дахи һуури абаад, мүнгэн шангуудта хүртөө. Теэдшье шангүй ябаһан бүлгэм байгаагүй - бултанда урмашуулгын шангууд үгтөө.
«Жюриин гэшүүд:
- Буддын шажанай заншалта Сангхын дид хамба лама Дагба Очиров
- «Зула» жасын түрүүлэгшэ, Даши Чойнхорлин Ехэ һургуулиин проректор Жаргал Дугданов
- Ород Уласай габьяата багша Ивахинова Янжима
- Хүдөө ажахые хүгжөөн байһан Сэлэнгын аймагай Ноёхон һууринай сомон дарга Цыренжап Болхоев
- Шэнэхээн буряадуудай эблэлэй эдэбхитэн, монгол хэлэнэй багша Дамдинай Дарима
- Буряад Уласай ТОС-уудые хүгжөөлгын жасын түрүүлэгшэ Бата-Жаргал Логинов
