“Галаради - хүгжэмэй уян хатан”

Светлана Намсараевна Намжилон - Буряад Уласай соёлой габьяата хүдэлмэрилэгшэ, Ородой Холбоото Уласай эрдэм болбосоролой хүндэтэ ажаябуулагша, абьяас бэлигтэй багша, хормейстер, аман үгын зохёолнуудые шэнжэлэгшэ, хүгжэм зохёогшо. Буряад арадай уран hайханай хүгжэлтэдэ сэгнэшэгүй ехэ хубитаяа оруулһаар.

Светлана Намсараевна бүхы наһаяа угсаатанайнгаа урданай дуунда зорюулаа. Арадай дуун – үндэhэтэнэй байдалые ба ёhо зан­шалнуудые зүбөөр зураглан гэрэлтүүлhэн толи ба арадай гүн сэдь­хэлэй аялгатаhан заяанай hүр hүлдэ юм. Тэрэниие ёhото эрдэнитэ бая­лигай зэргэдэ гамтайгаар суглуулан, ами оруулаад, аялгатуулан зэдэ­лүүлхэнь, бэлэн хэрэг бэшэ гэжэ эли.

Тус хэрэг хормейстерэй арга ша­дабариhаа ехээр дулдыдадаг. Хор­мейстерэй үүргэнүүд туйлай ехэ ха­рюусалгатай, үндэр эрдэм мэдэсын ба хурса нарин мэдэрэлэй эрилтэ­тэй. Светлана Намжилон дуушадай командын тугшаниинь ба жабхалан­та хүсэнэйнь эхин! Хормейстерэй нэгэ багахан алдууhаа дуунайшье шанарынь муудажа, бүхы хоор һала­ха туйлдаа хүрэжэ магадгүй.

Дуу хүгжэмэй оршондо

Ерээдүйн алдар суута хүгжэмшэн ба хормейстер Светлана Намжилон 1956 ондо Загарайн аймагай Нарин нютагта түрэhэн тоонтотой. Һая мүн­дэлhэн нялхын найжа боложо залаг­даhан Цымпил нэрэтэй нютагайнь хүндэтэй үбгэн басаганда «Галара­ди» гэжэ түбэд нэрэ үршөөhэн юм. Дансануудаараа Светланашье hаа, хүгжэмшэн түбэд нэрэдээ эльгэлэн дуратай юм.

Наранзаяа гэжэ буряадай ирагуу найрагша, хүгжэм зохёогшо «Галара­ди хатан» гэhэн иимэ үгэнүүдтэй дуу зохёоhон байна:

- Аялга хүгжэмэй уян хатан,

Аянша байдалай буряад хүүхэн.

Алдарта соло нэрэтэй Галаради -

Аянай мэргэн Хоридойн үхин.

Басаганай 7 наhатайда гэртэхинь эсэгынь түрэhэн нютаг Хэжэнгэ зөөжэ ерэhэн юм. Эндэхи байдалай агаарыньшье буряад дуунай аялгаар халиhан мэтэ байгаа: гэр бүлынхи­дынь 90 наhатай хүгшэн эжыhээнь эхилээд, булта дуулалдаха.

Эсэгынь дүтын түрэлэй болодог Буряадай алдар суута хүгжэм зохёог­шо, СССР-эй арадай артист, Социа­лис Ажалай Герой Баудоржи Ямпи­лов оперын, баледэй, симфоническа ансамблиин г.м. хүгжэмүүдые зохёо­жо, ялас гэмэ оюун бэлигээрээ суур­хажа байhан юм.

Yшөө нютагтань 1954 ондо Мо­сквада үнгэргэгдэhэн Буряад-Мон­гол АССР-эй түрүүшын декадада ха­баадаhан Хэжэнгын аймагай «Ургы» гэhэн арадай дуунай ансамбль эр­шэмтэй ажаябуулгануудаараа соёл урлалаа hалбараажа байhан түүхэ­тэй.

Хоорой дирижёр мэргэжэлтэй

Светлана дунда hургуулиин ха­жуугаар нютагайнгаа үхибүүдэй хүгжэмэй hургуулида hуража түгэсхэhэн. Тиигээд 1972 ондо 8 анги дүүргэhэнэй удаа Улаан-Yдын П. Чайковскиин нэрэмжэтэ хүгжэмэй училищида ороhон намтартай. Тэрэ жэлдэ Хэжэнгэ нютагта оюун бэлиг­тэй үхибүүдые элирүүлхэ үүргэтэй тус училищиин багшанар ерээ hэн. Тусхай шалгалтын дүнгүүдээр шэ­лэгдэжэ абтаhан хоёр басагадай нэ­гэниинь Светлана Намжилон байhан юм. Басаган хүгжэмэй училищида орохо ямаршье эрмэлзэлгүй байгаашье hаа, миин hонирхожо ошоhон юм. Теэд тэрэнь заяанайнь замай эхин байгаа.

1972 ондо Светлана Намсараевна хүгжэмэй училищиин «Хоорой дири­жёр» гэhэн таhагта оюутан боложо ороhон намтартай. Тэрэ үедэ Болот Бороев, Аюша Арсаланов болон бу­сад Буряадай тайзануудай ерээдүйн сагай алдар суута артистнар, ёhото «домогто одод» hуража байгаа.

«Хүгжэмэй училищида үндэр хэмжээнэй эрдэм мэдэсэтэй, оюун бэлигтэй багшанарта заалгаhандаа, би зол хубидаа баяртайб», - гэжэ Светлана Намжилон онсо тэмдэглэнэ.

Светлана ондоо дуунай таhагта hурадаг Галина Шойдагбаеватай хамта вокалай хэшээлнүүдтэ ябадаг һэн. Вокалай багша Надежда Ка­заковна Петрова нэгэтэ Светланые өөрынгөө заадаг дуушадай бүлгэмдэ уриhан юм. Теэд хоорой таhагай баг­ша Владимир Никифорович Мами­зеров яашье табиха дурагүй байгаа. «Ши набтархан бэетэй ха юмши, яа­гаад Онегинэй Татьяные наадаха юмши?» - г.м. онсо шухала баримта­нуудые хэлэжэ, Светланые өөрынгөө бүлгэмдэ үлөөhэн юм.

«Ургы» бүлгэмдэ

1976 ондо Светлана Намжилон хүгжэмэй училищиие амжалтатай- гаар түгэсхөөд, Хэжэнгэ нютагайнгаа «Ургы» гэhэн арадай аман үгын суута бүлгэмэй хүтэлбэрилэгшөөр ороhон. Эрмэлзэл дүүрэн, эсэхэ сусахаяа мэ­дэхэгүй наhанайнгаа хаhада согтой залитайгаар хүдэлдэг hэн даа! 1975- 1977 онуудта «Ургы» бүлгэм СССР гүрэнэй арадуудай аман үгын фес- тивальнуудта хабаадажа, лауреадай нэрэ зэргэдэ хүртэhэн.

«Түрэл Хэжэнгэ нютагаймни «Ургы» бүлгэм намайе саашанхи заяанаймни замда үреэhэн», - гэжэ Свет­лана Намсараевна хэлэнэ.

Консерваториин жэлнүүд

1990-1994 онуудта Светлана Намжилон Екатеринбург хотын М.П. Мусоргскиин нэрэмжэтэ Ураалай гүрэнэй консерваторидо орожо hу­раhан. Тэндэ түрүү эрдэмтэдэй - ёhо­то «хүгжэмэй патриархнуудай» хүтэлбэри доро буряад арадайнгаа аман зохёолнуудые хүгжэмэй талаар тайлбарилжа аялгатуулан, ами оруулжа hураhан. Олон зуугаад жэлэй саада тээ «нюуса түлхюурээр» найруулаг­даhан» урдын зохёолнуудые тайлба­рилхын хэрэг ехэ орёошье, hонир­холтойшье байхын хажуугаар арадай соёл урлал hэргээлгын хэрэгтэ маша шухала юм.

Ураалай консерваториие дүүр­гэhэн суутай хүнүүдэй дунда алтан үзэгүүдээр hиилэгдэhэн түрэhэн абгынь – Бау Ямпиловай нэрэ ба­саганай зүрхэ сэдьхэлдэ омогорхол түрүүлдэг hэн.

Багшын үүргэ ехэ

Светлана Намжилон консервато­риин удаа нютагаа бусажа, олон жэ­лэй туршада аша үрэтэйгөөр, үндэр амжалта туйлалтануудтайгаар ажал­лана. Тэрэ Улаан-Yдын хүгжэмэй училищида, Зүүн Сибириин гүрэнэй соёлой институдта багшалhан га­бьяатай. Олон тоото шабинарынь бүхы Буряад ороноор угсаатанайн­гаа соёл урлалые хүгжөөн дэлгэрүүл­нэ. «Багшын үүргэ ехэ. Би хэзээб даа намда hураhан бүхы шабинарайнгаа хойноhоо hанаагаа зобожо, алишье талаар дэмжэлтэ үзүүлхые оролдо­догби», - гэжэ хормейстер хэлэнэ.

Светлана Намжилон мүн лэ Яруу­нын арадай ансамблиин хүгжэлтэдэ хубитаяа оруулhан габьяатай.

Мүнөө тэрэ Улаан-Yдын ара­дай аман үгын «Тоонто» ансамблиин хормейстер. Хоороор хүтэлбэрилхын хажуугаар дуунай аялга­нуудые найруулдаг. Мүнөө автор дуунуудай хоёрдохи ном хэблэлдэ бэлдэжэ байна.